אין אַ צײַט פֿון עטלעכע יאָר אַרום, װי ר׳ שׂימחה האָט זיך אַזױ געלעבט במנוחה, אין גרױסן פֿערגעניגן, און זײַן שם האָט געקלונגען אין די לענג און אין די ברײט, זאָ האָט זיך בײַם מלכות פֿון דעם לאַנד פּאַסירט אײן גרױס עסק, װאָס מען האָט זיך ניט געװוּסט קײן עצה צו געבן. האָט מען געשיקט נאָך אַלע מיניסטערס, זײ זאָלן קומען און קלערן און האַלטן אײן עצה. זאָ האָט מען שׂימחהס שׂררה אױך גערופֿן צו דער סעסיע, דען ער װאַר אױך אַ מיניסטער. װי דער שׂררה איז שױן דאָרט בײַם מלכות עטלעכע טאָג, און אַלע האָבן קײן עצה ניט געפֿונען, זאָ האָט זיך דער שׂררה דערמאָנט אָן ר׳ שׂימחהן.
דער שׂררה װאַר זײער בעקאַנט מיט דעם מלכות, דען זײ האָבן באַנאַנד געלערנט אין די קלאַסן און האָבן זיך פֿון קינדהײט ביז הײַטע געהאַלטן זײער פֿרײַנדלעך. זאָ זאָגט דער שׂררה צום מלכות: „אדוני מלך, מיר זענען שױן געהאָלפֿן! מיר ברױכן זיך ניט צו ברעכן די קעפּ װעגן אײן עצה: איך האָב אין מײַן שטאָט װױנען אײן מענטש, דער איז אַ רײנער מלאך. ער װײס אַלץ פּונקט גענױ װי גאָט זעלבסט. לאָז מען נאָך אים שיקן! ער װירד אונדז באַלד העלפֿן.
דער מלך װאַר אָבער אײן גרױסער חכם. ער האָט ניט געגלױבט אין זאָלכע נאַרישע בײַקעס. זאָ האָט דער מלך אָנגעהױבן זײער שטאַרק צו לאַכן און האָט געזאָגט צום שׂררה: „װען איך מעכט דיך ניט געקענט פֿאַר אַ גרױסן חכם, מעכט איך מיך ניט װוּנדערן אַז דו רעדסט זאָלכעס נאַרישקײט.
זאָ ענטפֿערט דער שׂררה: „אדוני מלך! דו קענסט מיך יאָ פֿון קינדהײט און װײסט גוט אַז איך בין זײער פֿיל װײניקער גלױבער אָן זאָלכע זאַכן װי דו, און װען טױזנט מענטשן מעכטן מיר זאָלכעס ערצײלט מעכט איך אױך ניט גלױבן. אָבער זאָלכעס (40) װאָס איך האָב זעלבסט געזען מיט מײַנע אױגן, פֿאַר װאָס זאָל איך ניט גלױבן?״ און ער האָט דערצײלט די גאַנצע מעשׂה פֿון דעם פֿערד און פֿון דעם קעסטל, און אַלע זענען געבליבן פֿערװוּנדערט. און נאָך עטלעכע מיניסטערס האָבן אױך געזאָגט: „מיר האָבן אױך געהערט פֿון דעם מאַן דאָס ער איז זײער גרױס און קען זײער פֿיל.״ נאָר דער מלך האָט דאָך ניט געגלױבט.
זאָ האָבן זיך אַלע מישבֿ געװעזן מיט די עצה פֿון מלך און האָבן געזאָגט: „װאָס װעט דען דאָס שאַטן װען מען װעט נאָך אים שיקן? אונדזערע עצה װאָס מיר ברױכן װעט מען אים זאָ װי זאָ ניט פֿרעגן, דען עס נוצט ניט אַז אַ ייִד אַ ציװילנע מענטש זאָל װיסן פֿון אונדזערע סודות, נאָר מיר װעלן זיך איבערצײַגן אױב עס איז װאָר דאָס ער װײס עפּעס.
זאָ זאָגט דער מלך:„לאָז מען שרײַבן דאָס ער זאָל װי אַם געשװינדסטן קומען צו פֿאָרן.״ זאָגט דער שׂררה: „װי מײנסט דו ער איז אַזױ אַ מענטש װי אונדז? נאָך אים מוז מען שיקן דײַן קעניגלעכע קאָטש מיט דײַן מוזיק און עטלעכע גרױסע גענעראַלן, און איך זעלבסט װעל אױך מיטפֿאָרן, װעל איך אים זײער בעטן ער זאָל מיר צוליב טאָן און קומען צו פֿאָרן.״
מען האָט אַזױ געטאָן: עס זענען אַװעקגעפֿאָרן עטלעכע הערלעכע קאָטשן מיט די גרעסטע גענעראַלן, און דער בן־מלך מיט דעם שׂררה זענען געזעסן אין די קעניגלעכע קאָטש און זענען אַהינגעקומען. װי דאָס שטעטל האָבן ערזען די קעניגלעכע קאָטש מיט די איבריקע קאָטשן מיט די אַלע גרױסע לײַט, האָבן זיך אַלע זײער פֿערװוּנדערט, װוּאַהין זײ קענען פֿאָרן. װי פֿאַרװוּנדערט זענען זײ אָבער געבליבן אַז זײ האָבן געזען דאָס די אַלע קאָטשן פֿאָרן פֿאַר דעם הױז פֿון ר׳ שׂימחה פּלאַכטע, און אַלע גענעראַלן מיט דעם בן־מלך און מיט זײער שׂררה גײען אַרײַן צו שׂימחהן. זײ האָבן געלאַכט און אױך געפּלאַצט, און רעדן טאָר מען ניט אײן װאָרט.
װי די געסט זענען אַרײַנגעקומען מיט גרױס דרך־ארץ, זאָגט דער שׂררה צו זײַן פּאָד פּאַן באָג: „זעסט דו, װי טרײַ איך בין דיר? איך װיל דיך מאַכן פֿיל גליקלעכער, װי איך בין. איך בין דאָס אָבער ניט אין שטאַנד, דען איך בין דאָך נאָר בלױז אַ שׂררה. זעסט דו, איך האָב דיך אָבער זײער גרױס געמאַכט בײַם מלכות, און אַז דו װעסט דאָרט טרעפֿן װאָס מען װירד דיך (41) פֿרעגן, זאָ װעט דיך דער מלך גליקלעך מאַכן, און לכּבוד דיר האָט מען נאָך דיר געשיקט די קעניגלעכע קאָטש מיט אַלע גרעסטע גענעראַלן.״
װי שׂימחה האָט דאָס געהערט, איז אים געװאָרן ביטער אין זײַן האַרץ. ער האָט זיך געטראַכט, „הלװאי מעכט דער שׂררה קראַנק געלעגן, אָדער דער טײַװל מעכט אים גענומען, אײדער ער האָט מיך גרױס געמאַכט בײַם מלכות.״ און צום װײַב האָט ער געזאָגט: „גאָט װײס אױב איך װעל ניט װידער ברױכן די שאָנגעס מיט די קאַנען, און אפֿשר װעל איך זײ שױן ניט קענען בעניצן, דען בײַ אײן מלכות איז מען דאָך אײַנגעשטעלט מיט דעם לעבן װען מען ערקענט דעם מינדסטן שװינדל. ביטער װי דער טױט.״
עס העלפֿט אַלץ ניט: יאָ גערן, ניט גערן, מוז מען זיך מאַכן אײן האַרץ װי אַ שטײן און מען מוז פֿאָרן. בקיצור, מען איז געפֿאָרן, מען איז אַהינגעקומען, מען האָט אים אָנגענומען מיט גרױס כּבוד, מען האָט אים געשיקט אין אַ ייִדיש גאַסטהױז, אױף די העכסטע אָרט אים געהײסן בעהאַנדלען, אױף קעניגלעכע קאָסטן. דען ער קען דאָך אין קעניגלעכן הױף ניט עסן, מען האָט פֿאַר אים געמאַכט אײן הערלעך מיטאָג װי פֿאַר אײן מלכות. ער האָט באמת ניט געקענט עסן. זײַן מױל מיט זײַן האַרץ װאַרן אים פֿערשלאָסן, דען ער האָט זיך פֿאָרגעשטעלט זײַן שװאַרצן סוף װאָס ער װעט דאָ האָבן. נאָר אָבער װײַל מען האָט אים זאָ זײער אָנגעהאַלטן און געבעטן, זאָ האָט ער מיט גװאַלד עפּעס געגעסן.
דורך די צײַט װײַל ער האָט דאָ געגעסן, האָט דער סאַנאַט מיט אַלע מיניסטערס געקלערט װאָס מען זאָל אים פֿרעגן. האָבן זײ אױף די געשװינד ניט געקענט ערקלערן. זאָ איז געפֿאַלן אײן עצה מען זאָל אים לאָזן אין גאַסטהױז דרײַ טאָג, און דורך די דרײַ טאָג װעט מען שױן עטװאַס ערקלערן װאָס מען זאָל אים פֿרעגן. זאָ האָט מען נאָך מיטאָג געשיקט נאָך דעם ר׳ שׂימחה אין קעניגלעכן הױף צו קומען. און דער קעניג מיט דעם גאַנצן סאַנאַט האָבן צו אים מיט גרױס כּבוד אַזױ געזאָגט: „ליבער הײליקער מאַן, מיר בעטן אײַך מיט גרױס כּבוד דאָס איר זאָלט בלײַבן אין גאַסטהױז דרײַ טאָג. אין דריטן טאָג װירד מען נאָך אײַך שיקן, און אַז איר װעט צוטרעפֿן די פֿערבאָרגענע זאַך װאָס מיר װעלן אײַך פֿרעגן, זאָ װירד איר גליקלעך זײַן אױף אײביק, (42) מיט קינדער און מיט קינדסקינדער.״ ער האָט געזאָגט: „גוט.״ מען האָט אים מיט גרױס כּבוד געפֿירט אין גאַסטהױז אַרײַן, און מיט קעניגליכן בעפֿעל האָט מען געהײסן דעם גאַסטהײַזער מען זאָל דעם גאַסט בעהאַנדלען װי אײן מלכות און געבן אַלץ װאָס ער װעט נאָר פֿערלאַנגען, דער קעניג װעט אַלץ גוט בעצאָלן.
דער גאַסטהײַזער האָט אַזױ געטאָן. מען האָט דעם אורח מיט די װײַסע יופּעצע אַרײַנגעזעצט אין אײן בעזונדער פּאָקױ זײער הערלעך, און מען האָט אָנגעגרײט פֿאַר זײַנעט װעגן מעדנים װי פֿאַר אַ מלכות. נאָר אָבער די גאַל האָט אים נעבעך געפּלאַצט פֿאַר גרױסע צרות, דען באמת איז ער דאָך געװעזן דער צעכמײנסטער פֿון אַלע זולל און סובאס און דער גרעסטער בערימטער קינסטלער פֿון אַלע גערימטע פֿרעסערס. יעצט אָבער איז אים זײַן האַרץ פֿערשלאָסן געװאָרן, ביטער און זױער איז אים געװעזן אַז ער האָט זיך דערמאָנט פֿון דעם דריטן טאָג, אַז מען װעט אים רופֿן צום מלך. דאָס איצטיקע מאָל איז די טױטשרעק פֿיל גרעסער געװעזן װי דענצמאָל בײַם קעסטל פֿון שׂררה. דען אײן שׂררה איז דאָך ניט קײן מלכות, אָבער בײַ אײן מלכות קען ער דאָך גאַנץ געשװינד זײַן לעבן פֿערלירן װען עס װירד זיך אױסװײַזן דאָס ער איז נאָר אַ פּראָסטער פֿרעסער און מאַכט צו נאַר אַ מלך מיט אַ גאַנצן סאַנאַט. בקיצור, ער האָט די גאַנצע צײַט ניט געגעסן, ניט געטרונקן און ניט געשלאָפֿן, נאָר איז אין זײַן פּאָקױ געגאַנגען אַהין און אַהער. און אַלע טאָג האָט מען פֿון מלכות געשיקט נאָך דעם גאַסטהײַזער און מען האָט אים אױסגעפֿרעגט אױב ער בעהאַנדלט דעם גאַסט גוט. האָט דער גאַסטהײַזער געזאָגט דעם גאַנצן אמת דאָס מען האָט פֿאַר אים אָנגעגרײט מעדני־מלך, נאָר ער האָט נאָך די גאַנצע צײַט ניט אין זײַן מױל געהאַט דאָס מינדסטע: ער פֿאַסט, ער עסט ניט און טרינקט ניט און שלאָפֿט ניט.
װי זײ האָבן דאָס געהערט און דער שׂררה האָט אױך ערצײל דאָס בײַ זײַן קעסטל האָט ער אױך דרײַ טאָג און דרײַ נעכט ניט געגעסן, זאָ האָבן זײ שױן אָנגעהױבן אַ ביסל צו גלױבן דאָס ער מוז זײַן אַ גרױסער מאַן און ער װעט געװיס װיסן װאָס מען װעט אים פֿרעגן. אַלזאָ האָט מען אָנגעהױבן צו קלערן װאָס מען זאָל אים פֿרעגן דאָס מיר זאָלן זיך דאָך ריכטיק ערװיסן אױב ער װירקלעך אײן הימלישער גײַסט איז.
(43) פֿון אַלע מיניסטערס איז אױסגעקליבן געװאָרן דער אַלערפֿאָרנעמסטער מיניסטער דאָס ער זאָל טראַכטן און אױסקלערן אײן עצה װאָס מען זאָל פֿרעגן, דען דער מיניסטער װאַר באמת דער גאַנץ גרױסער חכם. זאָ האָט ער אַזױ געזאָגט: „מײַן עצה איז דאָס װעגן אונדזער עסק פֿון דעם סוד מלוכה װאָס מיר האָבן צו טראַכטן, דאָס זאָלן מיר אים גאָר ניט פֿרעגן, דען זאָ אײן זאַך װאָס רירט אָן צו די מלוכה טױג ניט פֿאַר קײן מענטש מגלה צו זײַן, דען ממה־נפֿשך, איז ער אַ פּראָסטער מענטש װי אַלע מענטשן, װעט ער דאָך געװיס ניט װיסן אונדז צו העלפֿן צו אונדזער זאַך. איז ער אָבער יאָ אײן גרױסער חכם, זאָ טױג אױך ניט אַז אײן ציווילנע מענטש זאָל וויסן פון אונדזערע פערבאָרגענע סודות. אַלזאָ פון אטנדזער זאָך זאָל מען אים גאָר ניט פרעגן און אויך ניט איין װאָרט רעדן דערפֿאָן, נאָר מיר זאָלן קלערן עפּעס אַנדערש אים צו פֿרעגן דאָס מיר זאָלן זיך איבערצײַגן װאָס אין אים שטעקט.
די עצה איז װױל געפֿעלן דעם מלך מיט דעם גאַנצן סאַנאַט. יעצט מוז מען קלערן, װאָס מען זאָל אים פֿרעגן. זאָ זאָגט דער זעלבער מיניסטער, דער חכם: „איר זאָלט װיסן, דאָס װען ער איז אַ חכם, זאָ װירד ער די שװערסטע זאַך אױך צוטרעפֿן, דען אײן ריכטיקער חכם קען צוטרעפֿן די גרעסטע חכמה, אָבער קײן נאַרישקײט קען קײן חכם ניט טרעפֿן, און אײן נאַר קען קײן חכמה ניט טרעפֿן, נאָר בלױסע נאַרישקײטן. נאָר די חכמה איז אין צװײ חלקים: אײן חכמה איז װאָס דער מענטש האָט אױסגעאַרבעט פֿון זיך זעלבסט, דאָס הײסט חכמה טבעית, נאַטירלעכע חכמה. און אײן חכמה איז פֿאַראַן װאָס מען גיבט דעם מענטש חכמה פֿון הימל, אַזױ װי עס שטײט געשריבן (ד׳ נתן חכמה לשלמה), דער אײבערשטער האָט געגעבן חכמה צו שלמה המלך ע״ה. דאָס הײסט חכמה אלוהית, די געטלעכע חכמה. אַלסדאַן, דער חכם איז פֿון זיך זעלבערט קלוג דער קען אײן חכמה-זאַך צוטרעפֿן, אָבער אײן נאַרישקײט קען ער קײנמאָל ניט צוטרעפֿן. אָבער דער חכם װאָס מען האָט אים געגעבן חכמה פֿון הימל, דער קען אַלץ צוטרעפֿן, הן אײן חכמה און הן אײן נאַרישקײט איז בײַ אים אַלץ אײנס, דען מען איז אים דאָך אַלץ מגלה פֿון הימל װאָס ער װיל און װאָס ער ברױך.
אַלזאָ לאָזן מיר אים פֿרעגן אײן נאַרישקײט, װאָס ער װעט (44) זיך גאָר ניט ריכטן, און אַז ער װעט דאָס טרעפֿן װעלן מיר װיסן דאָס ער איז אײן ריכטיקער חכם װאָס מען גיבט אים חכמה פֿון הימל, און ער איז אַ הימל-מענטש און איז אין הימל גאַנץ גרױס. און אַז עס װירד זיך אױסװײַזן אַז ער איז באמת אַ חכם פֿון הימל-חכמה, זאָ זאָלן מיר אים גרױס כּבוד אָנטאָן און גרױסע מתּנות שענקען, דען ער קען אַ מאָל אונדז אױס די גרעסטע נױט אַרױסהעלפֿן און פֿון אַלעס שלעכטן בעשירמען.
דער מלך מיט דעם גאַנצן סאַנאַט האָבן אױף די עצה מסכים געװעזן. יעצט מוז מען קלערן װאָס מען זאָל אים פֿרעגן דאָס ער זאָל זיך ניט ריכטן. יעדער האָט אײן אַנדערע עצה געגעבן און האָט קײנעם ניט געפֿעלן.
דאָרט בײַם מלך אין די שטוב װוּ די מיניסטערס זענען געזעסן און געקלערט איז געװעזן אין די װאַנד פֿון די מױער אײן פֿראַמאַרקע. דאָס איז אײן פֿירעקיק לאָך אין די װאַנד מען זאָל קענען עפּעס אַרײַנשטעלן. און די פֿראַמאַרקע װאַר מיט אַ שײן טירל פֿערשלאָסן. און ניט װײַט פֿון די פֿראַמאַרקע האָט געהאַנגען אַ שטײַגל מיט אײן פֿױגל. זאָ איז געפֿאַלן די עצה מען זאָל אין די פֿראַמאַרקע אַרײַנשטעלן עסן און טרינקן פֿאַר דעם פֿױגל אױף צװײ טאָג, און מען זאָל דעם פֿױגל אַרױסנעמען פֿון דעם שטײַגל און אַרײַנזעצן אין די פֿראַמאַרקע און פֿערשליסן דאָס טירל און דאָס שטײַגל אַרױסנעמען פֿון דער שטוב מען זאָל גאָר ניט װיסן אױב עס איז דאָ געװעזן אַ פֿױגל. און מען װירד אים פֿרעגן װאָס דאָ בײַ אונדז האָט זיך פּאַסירט. און אַז ער װעט דאָס טרעפֿן, זאָ װעלן מיר װיסן דאָס זײַן חכמה איז פֿון הימל און ער איז גאַנץ גרױס.״
די עצה האָט אַלע זײער גוט געפֿעלן. מען האָט אַזױ געטאָן: מען האָט דעם פֿױגל אַרױסגענומען פֿון שטײַגל און אַרײַנגעזעצט אין די פֿראַמאַרקע. און װי מען האָט געװאָלט דאָס טירל צושליסן איז דער פֿױגל אַרױסגעפֿלױגן. מען האָט אים אַרומגעיאָגט ביז מען האָט אים געכאַפּט, און מען האָט אים דאָס צװײטע מאָל אַרײַנגעזעצט אין די זעלבע פֿראַמאַרקע. און ער איז דאָס צװײטע מאָל אױך אַרױסגעפֿלױגן. מען האָט אים װידער אַרומגעיאָגט ביז מען האָט אים װידער געכאַפּט. דאָס דריטע מאָל האָט אים דער מלך זעלבסט גאַנץ פֿעסט געהאַלטן דאָס ער האָט שױן ניט (45) געקענט אַרױספֿליען, און מען האָט אים פֿערשלאָסן און אַלע מיניסטערס האָבן געמוזט שװערן דאָס קײנער זאָל זיך ניט װיסן מאַכן דאָס עס זאָל בלײַבן בסוד גדול.
יעצט, מײַן ליבער לעזער, װעלן מיר גײן צו ר׳ שׂימחהן געװאָר װערן װאָס ער מאַכט. ער איז נעבעך געזעסן אין גרױסע צרות, ניט געגעסן, ניט געטרונקן, ניט געשלאָפֿן, און זײַן אָקסנקאָפּ איז שױן באַלד געװעזן אױסגעטריקנט פֿון פֿיל קלערן. װי עס איז שױן געקומען די לעצטע נאַכט װאָס ער האָט געװוּסט דאָס מאָרגן װירד זײַן זײַן יום־הדין, זאָ האָט ער די נאַכט געשפּירט טעם טױט.
דאָך האָט ער זיך מיישב געװעזן, „איך װעל זאָגן די גאַנצע װאָרהײט דאָס יענע צװײ מאָל האָט עס מיר געראָטן, און דאָס דריטע מאָל, פֿאַר דעם מלך, האָט עס מיר שױן ניט געראָטן. און איך װעל דערצײלן דעם גאַנצן אמת דאָס איך בין באמת אײן פּראָסטער מענטש, און פֿאַר די װאָרהײט װעט מען מיך דאָך ניט אומברענגען. און מײַן שׂררה װעט מיר אַלץ אַװעקנעמען װאָס ער האָט מיר געגעבן. זאָ װעל איך װאַסער טראָגן און װעל דאָך בלײַבן לעבן. און אַז איך װעל ניט זאָגן די װאָרהײט און װעל מאַכן מיט דעם שמים־פּנים דעם גנבישן שװינדל דאָס איך בין אַ רבי און עס װעט זיך אױסװײַזן אַז איך װײס אַ קרענק, און איך װעל בלײַבן אַ ליגנער, זאָ בין איך געװיס ניט זיכער מיט מײַן לעבן. גוט, די עצה האָט ר׳ שמחהן זײער געפֿעלן, דען באמת האָט ער דאָך קײן אַנדער עצה ניט געהאַט.
מאָרגן פֿרי, דעם דריטן טאָג, האָט ער גאַנץ פֿרי אָנגעדאַװענט און איז געגאַנגען אין די װײַסע יופּעצע, אין דעם טלית און תּפילין, אין דעם גרױסן ספּאָדעק װי אַ װאָלקנבראָך אױף זײַן קאָפּ, און האָט אױסגעזען װי אײן ענגלישער סורר־ומורה.
פּלוצלינג זענען אַרײַנגעקומען די גרױסע מענער פֿון מלך. װי זײ האָבן אים ערזען אין די קלײדער האָבן זײ זיך ערשראָקן װי פֿאַר דעם מלאך-דומה. זײ האָבן געװאַרט ביז ער האָט אָפּגעלײגט טלית ותּפילין און האָבן אים מיט גרױס כּבוד געבעטן ער זאָל מיט זײ מיטגײן, דען דער מלך מיט אַלע מיניסטערס ערװאַרטן אים מיט גרױס כּבוד. ער איז מיט זײ געגאַנגען און האָט זיך געמאַכט אַ חשק עס זאָל אױסזען דאָס (46) ער גײט מיט חשק אַהין. אױף דעם פּנים האָט עס אױסגעזען אַז ער גײט מיט חשק אָבער אינװײניק האָט אים געפּלאַצט דער װײשעט. ער איז אַהינגעקומען, דער מלך מיט אַלע מיניסטערס זענען שױן גרײטגעזעסן און אױף אים געװאַרט.
װי ער איז גאָר אַרײַנגעקומען האָט ער ניט געװאַרט ביז זײ װעלן אים פֿרעגן נאָר ער האָט באַלד אָנגעהױבן צו זאָגן די ריכטיקע װאָרהײט און האָט אַזױ געזאָגט: „ליבע הערשאַפֿטן, עטץ ברױכט מיך גאָר ניט צו פֿרעגן. דאָס ערשטע מאָל האָט עס דעם פֿױגל געגראָטן דאָס ער איז פֿרײַ געפֿלױגן, און דאָס צװײטע מאָל האָט עס אים אױך געגראָטן אָבער דאָס דריטע מאָל פֿון מלכס האַנט איז ער שױן פֿעסט געפֿאַנגען געװאָרן, און עס האָט אים שױן ניט געגראָטן. דאָס האָט ער געמײנט זיך זעלבערט: דאָס ערשטע מאָל מיט דעם פֿערד אין װאַלד האָט עס אים געגראָטן, דאָס צװײטע מאָל אין דאָרף מיט דעם קעסטל דימאַנטן האָט עס אים אױך געגראָטן, נאָר יעצט, דאָס דריטע מאָל, אין מלכס האַנט, איז ער געפֿאַנגען געװאָרן, און עס האָט אים ניט געגראָטן.
דער מלך אָבער מיט די מיניסטערס האָבן דאָך ניט געװוּסט װאָס דער נאַר האָט אין זײַן זין און װאָס ער מײנט. װי זײ האָבן נאָר געהערט די װערטער װאָס ער האָט געזאָגט דאָס צװײטע מאָל האָט עס דעם פֿױגל געגראָטן און דאָס דריטע מאָל פֿון מלכס האַנט איז דער פֿױגל געפֿאַנגען געװאָרן, עס האָט אים שױן דאָס דריטע מאָל ניט געגראָטן, האָבן זײ געמײנט דאָס ער האָט צוגעטראָפֿן זײער סוד, און אײדער ער האָט אױסגערעדט דאָס װאָרט איז געװאָרן אַ גרױס געפּאַטש און אַ גרױס געשרײַ: „װיװאַט! װיװאַט!״, און אַלע זענען געבליבן זײער פֿערװוּנדערט און זענען אַלע געפֿאַלן כּורעים ומשתחװים פֿאַר גאָטס חכם, דען עס האָט דאָך בײַ זײ געהײסן דאָס ער האָט זײַן חכמה פֿון גאָט, אַזױ װי, להבדיל, שלמה המלך ע״ה. װי ער האָט דאָס געהערט און געזען איז ער שױן קלוג געװאָרן און האָט שױן מער ניט גערעדט אײן װאָרט נאָר איז געבליבן שטיל װי די װאַנד.
Several years went by with Reb Simkhe living in peace and great pleasure. His reputation resounded throughout the realm. But then something came up in the kingdom that no one was able to solve. All the ministers were sent for to convene in order to work on this problem. So too, Simkhe’s overlord was called to the brainstorming session, as he was also a minister.
When the overlord had already been at the king’s for several days and no one could come up with a solution, he thought of Reb Simkhe.
The overlord knew the king very well. They had gone to school together and had remained very good friends from childhood. So he said to the king, ‘My lord, your highness, we are already saved. It is not necessary for us to bang our heads against the wall searching for answers. There is a man in my town who is a true angel. He knows everything exactly as if he were God. Let’s send for him. He will be able to help us.’
But the king was a very wise man. He did not believe in such foolish tales, so he burst out laughing and said to the overlord, ‘If I didn’t know you were a very smart guy I wouldn’t be surprised, but because I am well aware of what an intelligent man you are, I am taken aback by your foolishness.’
‘My lord, your highness! Since you know me well from when we were kids, you know that I too do not believe in such things just as much as you don’t. If thousands of people told me this very same thing, I too would not believe them. But since I have seen it with my own eyes, there is no reason for me not to believe it.’(40) He then told the whole story about the horse. Then the one about his treasure chest. And everyone was amazed. Several other ministers chimed in that they too had heard of this man—that he was very great and talented. But the king still did not believe. So all the ministers conferred on the matter and agreed that it wouldn’t hurt to send for him.
‘We won’t, in any case, ask him to consult on our problem, because it wouldn’t be right for a Jewish civilian to be privy to our secrets. But we will be able to conclude, if he is indeed, all-knowing.’
The king ordered he come as quickly as possible. But the overlord said, ‘Do you think he is just a regular person like you? Don’t you think you should send the royal coach for him, accompanied by your royal orchestra and several important generals. And I myself will also travel along with them so that I, may impress upon him, very kindly, to come, if only for his regard for me.’
And it was done. The king’s son and our overlord rode in the king’s carriage. Several additional royal coaches bore the most prestigious generals and the cortege made its way to Simkhe’s town. When the townspeople saw the king’s coach and all the other coaches carrying all those important people they were very perplexed. Where could they possibly be going? How amazed everyone was when they saw all those regal coaches pull up to Simkhe Plakhte’s house. All the generals, the crown prince and their very own overlord, disembarked and went into Reb Simkhe’s house. They could not contain their laughter. But they also could not say a word about it.
When the royal guests entered, with great respect, the overlord said to his Pod Pan Bog, ‘Look how true I am to you, I want to make you even more fortunate than I am. But I am not in a position to do so. I am only an overlord. I have though, spoken greatly of you at the king’s court. And if you are able to respond to what the king will ask you, (41) the king will make you very happy. The king’s personal coach has been sent in your honor. All his great generals have been sent to fetch you.’
When Simkhe’s heard this, his heart shrank. He wished the overlord would fall ill and take to his bed or that the devil had taken him before he had had a chance to speak so greatly of him to the king. To his wife he said, ‘God knows, I might have to take up my yokes and water cans again. But it’s likely I won’t ever be able to use them again because if the king discovers even the slightest swindle, my life will be on the line.’ He felt he was on death’s door. Nothing brought relief. Gladly or not he was forced to turn his heart to stone. He had to go. In short, they went.
When they got there, he was received with great respect. He was lodged in a Jewish guesthouse. The proprietors were told to accommodate him in kingly fashion. As he could not eat at the king’s court, a sumptuous dinner fit for a king, was prepared for him. But he truly could not eat. His mouth, as well as his heart, were locked. The only thing he could think of was the dreadful death he was about to face. But because they regaled and begged him, he forced himself to have a little something.
While he was thus engaged, the Senate and all its ministers, convened to fabricate a test for him. Because they could not come up with anything on such short notice they decided to put him up in the guesthouse for three days. Surely they would be able to come up with something over the next three days. So after lunch they sent for Reb Simkhe to come to the king’s court. And the king and his entire senate said to him, with great respect, ‘Dear holy man, we ask you, with the greatest respect, to remain in the guesthouse for three days. We will send for you on the third day. And if you are able to solve the riddle we will have prepared for you, we will make you, your children, and your children’s children, eternally happy.’ (42) So Simkhe agreed. With great honors, he was escorted to the guesthouse. The king ordered the innkeeper to treat him as he would the king. ‘Give him anything he desires. I will pay you well for everything.’
The innkeeper did as he was told. The visitor in the white robe was installed in a luxurious suite. Treats and delicacies were prepared for him like for a king. But poor him—he was bursting with bile due to his dire predicament. Truth be told though, he was the maestro of gluttony—a virtuoso gorger. But now his heart was locked. He was bitter and sour in anticipation of that third day. This time he was being called to appear before the king and his fear of death was much greater than it had been when he was dealing with the overlord’s treasure chest. After all, an overlord is not a king. A king could, in a flash, sentence him to death if he found out that he was nothing but a common freser33. And add to that the entire senate. In short, he did not have a bite to eat the entire time. Nor did he drink anything or sleep either. All he did was pace back and forth in his quarters. And everyday the innkeeper was sent for and asked if he’d been treating the guest well. He responded with the bare truth: ‘All the delicacies fit for a king were prepared for him yet the slightest bit of food has not passed his lips the entire time. He is fasting. Not eating, not drinking, and not sleeping.’
When they heard this, and what the overlord had also told them—that when he was summoned about the treasure chest, he had also not eaten for three days and three nights— they began suspecting that he might indeed be a great man. And if so, he would certainly be able to solve anything they might cook up for him. They would then know for certain that he truly was a heavenly spirit.
(43) Of all the ministers the most prominent one was chosen to come up with a question for him. That minister was truly a very wise man. So he said, ‘My advice is not to question him about the top secret difficult situation we are currently facing in our kingdom. We must not mention anything about that. One way or another it will not work for us to divulge our secret to a regular civilian. If he is a common man like all other men, he will certainly not be able to help us with our problem. And if he truly is a holy wise man, a groyser khokhem, it won’t do either for a civilian to know of our hidden secrets. So then, we must not question him about our troubles, nor mention a word of them to him. We must come up with something else to ask him about in order to determine what he’s really made of.’
This suggestion pleased the king and the entire senate. Now they had to think of something to ask him. So that same minister, the very wise one, said, ‘Know that if he is truly a wise man, he will be able to answer the most difficult questions—a real sage can solve the greatest puzzles. But a wise man will not get involved with harebrained stupidit ies, just like a fool will never grasp wisdom. Riddles are of two sorts—one calls for common sense and the other one requires a God given gift, bestowed in heaven, as it is written…the Lord gave Solomon wisdom…meaning, celestial wisdom, the God given kind. Now that means, if a wise man has common sense he can solve riddles on his own but he would never be able to answer a ridiculous query. But the wise man who receives his knowledge from heaven, can solve anything—a true riddle and a witless one as well. It makes no difference to him, as heaven reveals everything to him—anything he wants or anything he needs becomes apparent to him. So then, present him with an idiotic problem, one that he will be totally unprepared for. (44) If he gets it we’ll have proof that he is a true sage who receives his knowledge from heaven. It will affirm to us that he is heaven sent and is very great in heaven. If it turns out that he is indeed a sage who channels heavenly knowledge, we will honor him greatly and shower him with the grandest gifts. He will then be obliged to help us with our greatest needs and protect us from all evil.’
The king and the entire senate all agreed with this suggestion. The task at hand was to come up with a question that he wouldn’t possibly expect. Each one submitted a different suggestion but no one liked any of them.
In the king’s quarters, where they were convening, there was a built-in compartment in one of the walls—a recessed shelf enclosed by a beautiful little door. On that same wall, there hung a cage with a bird in it. An idea formed to put 2-days worth of food and drink for the bird into the recess and then take the bird out of its cage and put it in there and lock the door. The empty cage would be taken out of the room so that it would appear as if there was never a bird there. Then the question to be put to him would be, ‘What transpired here? If he guesses correctly we’ll know that his knowledge comes from heaven and that he is great.’
Everyone loved this idea. And they proceeded to implement what was proposed. They took the bird out of its cage and put it in the secret compartment. But as they were about to shut the door the bird flew out. They chased it around until it was caught and put it into the recessed compartment a second time. And he flew out again. They again chased it around until they caught it yet again. On their third attempt to conceal the bird, the king firmly held onto it himself (45) so that it could not escape. The bird was successfully locked into the niche in the wall. All the ministers swore not to reveal that the bird was hidden in the secret compartment.
Now, my dear reader, we will go to Reb Simkhe to see how he’s doing. Our Simkhe was in great distress. He hadn’t eaten or had anything to drink. He had not slept. And his ox-brain was almost shriveled up from thinking so much. As the last night was already upon him, and the next day was to be the day of reckoning, his death felt palpable to him.
After giving his predicament a lot of thought, he decided to tell the truth. ‘I admit I succeeded the other two times because luck was with me. Now before the king, I feel that my luck has run out. I will tell the whole truth—that I am truly a common, lower class man. And because of my honesty they will not execute me. But my overlord will take everything he has ever given me away. I’ll be a water-carrier but at least I’ll escape with my life. If I don’t tell the truth and pretend, with a straight face, that I am not a fraud and a cheat but a rebe and if it turns out that they realize that I am a know-nothing and a liar, then I will certainly not escape with my life.’ Good, this conclusion pleased Reb Simkhe. Truth be told, there was nothing else he came up with.
Very early the next morning, he put on his white robe, his talis and his tfilin, his huge spodek that looked like a thundercloud on his head, and he began davening. He looked like an English charlatan.
When the King’s great men suddenly came in and saw him in this outfit they caught a fright, as if he were the angel of death. They waited for him to take off his talis and tfilin and asked him, with great respect, to accompany them to where the king and all the senators were awaiting to honor him with great respect. He went with them without balking as he wanted to appear eager to the task. (46) On the face of it, he appeared diligent but inside his anguish was exploding.
When he arrived, the king and all the ministers were already gathered awaiting him. As soon as he entered, he did not wait for them to begin questioning him but immediately began telling the whole truth. ‘Dear lords, there is no need to question me. The first time the bird managed to fly free. The second time he also managed to free himself. But the third time, he could not break free of the king’s grip and was imprisoned. He didn’t manage to escape. The first time with the horse in the forest, he succeeded in pulling it off. The second time, with the diamond filled chest in the countryside, he also pulled it off. But now, the third time, in the king’s grip, he was captured. He could not manage.’
But the king and his ministers clearly did not know what was going on in Simkhe’s head, nor what he meant. As soon as they heard his initial words, ‘… the second time the bird managed but the third time he was caught in the king’s grip…’ they surmised that he was aware of their secret. And before he could even continue speaking, loud applause and the shouting of ‘Vivat! Vivat!’ broke out. Everyone was awed and fell to their knees at the feet of God’s Deputy. To them it meant that his knowledge was gleaned directly from God, just like King Solomon, may he rest in peace. As soon as Simkhe saw and heard this, not another word escaped his lips and he remained as silent as the wall.