ר׳ שׂימחה מיט זײַן װײַב האָבן גאַנץ גוט געלעבט און האָבן געהאַט גרױס עשירות, און די גאַנצע װעלט האָט זיך אָן זײ גענאַרט. און זײ האָבן איבערגעלאָזט קינדער ־ אױך זאָלכע זולל־וסובֿא װי זײ זענען געװעזן. און גרױסע לײַט האָבן זיך מיט זײ משדך געװעזן. און ר׳ שׂימחה און זײַן װײַב זענען געשטאָרבן בכּבוד גדול, און די קינדער האָבן געירשנט אַ זײער גרױסע ירושה. נאָר דאָס עשירות האָט זיך קירצלעך אױסגעלאָזט, דען זײ זענען געװױנט געװעזן צו פֿרעסן און צו זױפֿן אַזױ װי זײערע עלטערן, די הײליקע פֿרעסערס, און די קעלבער מיט די עופֿות מיט געלט מיט אַלעס גוטען װאָס די שׂררים האָבן געפֿלעגט צו שיקן, דאָס אַלץ האָט שױן אױפֿגעהערט. קײן שׂררה האָט שױן ניט געװאָלט שיקן דאָס מינדסטע. זאָ זענען זײ געבליבן בײַם בײזן האַלדז. נאָר װי לאַנג זײ האָבן געהאַט צו פֿרעסן, האָבן זײ געפֿרעסן, און דערנאָך האָבן זײ ניט געװוּסט װאָס צו טון. דען מײנסטן װערן דאָך זאָלכע לײַט אױפֿגעצױגן װי די װילדע אָקסן: צו פֿרעסן און זױפֿן און טאַנצן און שפּרינגען און לײדיק גײן און צו אַן אַלטן מאַן אַ געשרײַ געבן: הער נאָר דו! װער ביסט דו דאָס? דו מײנסט אױך דו ביסט אַ חסיד? זאָלכע זאַכן קענען זײ גוט. דאָס איז זײער געװױנהײט (53) און װײַטער קײן תּורה, קײן חכמה, קײן מלאכה קענען זײ דאָך ניט. און אַז זײערע פֿעטער, די רביס, שטאַרבן, שטעלן זײ אײַן זײער האַלדז אױף קצבֿה און װאַנדערן אַרױס אױף די מדינה, האָבן גאַסטהױז אין אַלע חסידים־שטיבלעך, אַ מאָל גנבֿנען זײ, אַ מאָל שנאָרען זײ. װי עס איז אַ חתונה אָדער אַ סעודה, זענען זײ מקײם סעודת מצווה, װאָרום זײ זענען דאָך בנן של קדושים, און די װײַבער װערן אין דער הײם פֿערשװאַרצט, און די קינדער װערן אױך אױפגעצױגן װי די חיות רעות. זאָ האָבן אונדזער ר׳ שמחהס קינדער אױך אַזױ געװאָלט פֿירן װירטשאַפֿט.
נאָר אײנער פֿון זײ איז געװעזן אַ חכם און איז ניט געװעזן קײן גרױסער עם-הארץ. ער האָט אַ ביסל געקענט, און באמת זײער קלוג, און ער האָט געװוּסט אַז דאָס גאַנצע געשעפֿט מיט דעם גרױסן שם פֿון זײַן פֿאָטער װאַר אַלץ שװינדל און גנב. זאָ האָט ער צוגערופֿן זײַנע ברידער און האָט צו זײ אַזױ געזאָגט: „ליבע ברידער, פֿאָלגט מיך װאָס איך װעל אײַך זאָגן, װעט אונדז אַלע װויל זײַן: מיר לאָזן זיך לערנען אַ מלאכה. און מיר װעלן זיך ערנערן ערלעך מיט אונדזערע צען פֿינגער, ניט מיט קײן שװינדל װי אונדזער פֿאָטער האָט בעשװינדלט די גאַנצע װעלט און אױסגענאַרט געלט פֿון איטלעכן בעזונדער. בפֿרט מען זעט דאָך דאָס אונדזער פֿאָטערס פֿערמעגן איז אױסגעגאַנגען ללעג־וקלס, װי שנײ אין װאַסער. דען זאָלכעס געלט קען קײן בעשטאַנד ניט האָבן װײַל עס איז ניט ערלעך, נאָר אױסגעשװינדלט. אונדזער פֿאָטער האָט זיך נעבעך ניט געקענט אַנדערש העלפֿן, ער איז נעבעך געװעזן געצװוּנגען דערצו. דען װען ער האָט דאָס אָנגעהױבן צו פֿירן װאַר ער דאָך שױן אַלט, און קײן תּורה און קײן מלאכה האָט ער דאָך ניט געקענט. בפֿרט פֿון װאַנען װײסן מיר אַז דאָס גליק װעט אונדז אַזױ דינען װי עס האָט אים געדינט. דען צו די שמיים-פּנים-גנבה מוז מען אױך האָבן גליק, און מיר זענען ניט פֿערזיכערט אױף דעם גליק װאָס אונדזער טאַטע האָט געהאַט. דען ער האָט געזאָגט תּורות װאָס עס קומט ניט אײנס צום צענטן. ער האָט אױסגעמישט פּיעטרושקע מיט קוה בעבע, מיט פּוטער־מילך, און אַלע האָבן געזאָגט, עס איז זײער װױל, װײַל דאָס מזל האָט אים געגליקט. אױף גליק איז אָבער ניט יעדער פֿערזיכערט, און װער עס קען אַ מלאכה, דער איז אין די האָפֿנונג אַז דאָס מזל װעט אים גליקן. קען ער אױך אײן עושר װערן. און װען ניט (54), זאָ איז ער על כּל פּנין פֿערזיכערט אױף זײַן שטיקל ברױט. זאָ האָבן אים די ברידער געפֿאָלגט און האָבן זיך געלערנט מלאכות: אײנער איז געװאָרן אַ שנײַדער, אײנער אַ שמוקלער, און האָבן זיך געפֿירט גאַנץ שײן און זענען פֿון די מלאכה אײנציקװײַז געקומען צו געלט און זענען געװאָרן סוחרים און נגידים און האָבן זײער ליב געהאַט דעם ברודער װאָס ער האָט זײ די עצה געגעבן זײ זאָלן זיך לערנען מלאכות. און זײ האָבן זײערע קינדער געלאָזט גוט לערנען און האָבן מיט זײ געטאָן גוטע שידוכים. און זײ װאַרן אױך סוחרים, נאָר גוט לערנען און שרײַבן און רעכענען האָבן זײ אױך געקענט. און זײ האָבן אױסגעפֿילט זײערע װעלט בשלום מיט קינדער און קינדסקינדער און האָבן געהאַט חן בעיני אלהים ואדם.
פֿון דער מעשׂה איז צו פֿערשטײן װי די װעלט איז פֿערבלענדט און װער עס האָט שכל ברױך זיך ניט לאָזן צו פֿערבלענדן מיט הבֿל־הבֿלים נאָר צו זוכן דעם אמת.
ענדע
Reb Simkhe and his wife lived very well and in great wealth. The whole world allowed itself to be fooled by them. They left children who were just as greedy as they were. Great men were coupled with their children and Reb Simkhe and his wife died in great honor. Their children inherited a very large fortune, but the wealth was shortly expended as they were accustomed to stuffing themselves and swilling. Their parents, the holy gluttons, were gone. The calves and poultry and money and all the goods the lords used to send were no longer coming in. No lord no longer wanted to send the slightest amount. This angered them, but as long as they had enough to gorge on, they gorged. But then, when the feed ran out, they didn’t know what to do. To say the least, their kids were raised like wild oxen—they ate and drank like pigs, and danced and pranced and loafed. They roared disrespectfully at their elders, ‘Listen up you, who do you think you are? You call yourself a hasid?’ They knew well how to do that. They were accustomed to behaving that way. (53) And furthermore—they had no Torah, no learning, and they had no vocations either. No trades. And as their uncles, the rabbis, died off, they stuck their necks out on the chopping block, wandering the country, expecting to be put up in all the hasidic shtibls. Sometimes they stole, sometimes they mooched. Wherever there was a wedding or festival they made sure to participate in the good deed of feasting along with everyone else. They, the children of holy ones, made their wives’ lives miserable and raised their children like wild animals.
All of Reb Simkhe’s children knew no other way to live, except one, there was one who was smart—not a big ignoramus. He was a little learned and was truly very clever. He knew that the whole business of his father’s reputation was a lie. So he called his brothers together and said to them, ‘Dear brothers! If you heed me you will all be okay. Let us all learn a trade and earn an honest living employing our own ten fingers. Let us not cheat and deceive the whole world like our father did, swindling money out of everyone. We all know that our father’s fortune was depleted, like melting snow, at the expense of others. Such money cannot have any worth because it was unjustly obtained. Ill-gotten gains are unjust—they are stolen. Our father, unfortunately, could not help it. He was coerced into it. When it began he was already old and knew no Torah or trade. We have no way of knowing if it would work for us like it did for him. One must be charmed to attain such high levels of thievery. And we cannot be sure that our father’s kismet has been passed down to us. After all, he preached Torah that was completely upside down. He mixed parsley with cow pies and buttermilk, and everyone said how wonderful, because his lucky streak held out. Not everyone can be assured of such good fortune. But whoever has a vocation can count on succeeding and acquiring wealth. And if he doesn’t get rich, he will at any rate, be assured of his piece of bread.’ (54) So his brothers took heed and learned trades. One became a tailor, another a jeweler, and they all conducted themselves very nicely.
Due to their abilities as craftsmen, they gradually accumulated wealth and became merchants and rich men. They loved their brother who advised them to learn trades very much and gave their children good educations and good marriages. They, in turn, became businessmen, well versed in learning, writing and math. They lived their lives in peace, bearing children and grandchildren who were pleasing in the eyes of man and God.
The moral of the story points to how easily the world is deceived. But whoever has common sense need not be blinded by the nihilistic vanity of the world, but search for truth.
The End