ויהי היום, האָט זיך פּאַסירט בײַם שׂררה אַ מעשׂה: דער שׂררה, חוץ זײַנע אַלע פּאָקויעס װאָס ער האָט געהאַט אין זײַן פּאַלאַץ, האָט ער גאַנץ בעזונדער געהאַט איין קליין שטיבל װאָס דאָרט איז קײנמאָל קײן שום מענטש ניט אַרײַנגעקומען, און דאָס איז געװעזן שטענדיק פֿערשלאָסן, און דאָס פֿענצטער פֿון דעם שטיבל איז אַרױסגעגאַנגען אױף דעם פּאָדװאָרג, און אַרום דעם פּאָדװאָרג איז געװעזן אַ גרױסע מױער, און דאָרט אין דעם שטיבל איז געװעזן זײַן גאַנץ עשירות מיט זײַן גאַנץ פֿערמעגן. דאָרט איז געשטאַנען אײן גאַנץ גרױסער קאַסטן. אין דעם קאַסטן איז געלעגן אײן טאָלעטקע (דאָס איז אײן קלײן קעסטל זײער קינסטלעך געאַרבעט). די טאָלעטקע װאַר אױס רײן גאָלד, און אינװײניק איז דאָס קעסטל פֿול געװען מיט דימאַנטן און בריליאַנטן, און דאָס האָט בעטראָפֿן מיליאָנען. און דאָס װאַר נאָך ניט דער עיקר, נאָר דאָרט אין דעם זעלבן קעסטל איז געלעגן אײן גרױסער בױגן פֿון פּאַרמעט, און מיט גאָלדענע אותיות איז געװעזן געשריבן דער גאַנצער יחוס פֿון דעם שׂררה, דאָס ער איז אַ געבאָרענער גראַף און דאָס ער קומט אַרױס מזרע מלוכה. און דאָס כתבֿ װאַר בײַ אים טײַערער װי די דימאַנטן מיט די בריליאַנטן, און אַלע טאָג איז ער געגאַנגען אין דעם שטיבל און האָט אָנגעקוקט דאָס קעסטעלע און האָט זיך דעריבער זײער געפֿרײט.
יעצונד איז ער אַרײַנגעקומען אין דעם שטיבל, און װי זײער איז ער ערשראָקן געװאָרן דאָס ער האָט געטראָפֿן דאָס פֿענצטער אױסגעהאַקט און דער גרױסער קאַסטן איז געװעזן אױפֿגעריסן און דאָס קלײנע קעסטל איז ניט דאָ געװעזן. ער איז באַלד געלאָפֿן און האָט געמאַכט אַ גרױס געשרײַ. מען האָט געזוכט, מען האָט חושד געװעזן פֿיל מענטשן, מען האָט געשלאָגן, מען האָט געפּײַניקט. עס װאַר אָבער אַלץ בחינם: מען האָט ניט געפֿונען קײן שום צײַכן. זאָ איז דער שׂררה געפֿאָרן אין סאָנד. מען האָט גענומען גרױסע חכמים סענדזשעס, זײ זאָלן פֿאָרשן און װער עס ווירד אַרױסקריגן די גניבה, װעט ער (26) שענקן אַ דאָרף, און עס האָט אױך ניט געהאָלפֿן. זאָ איז ער געפֿאָרן צו די װראַזיאַרעס (דאָס זענען זאָלכע אַלטע גלחים, װאָס זאָגן סגולות, און מענכעס מאָל טרעפֿן זײ). די גלחים האָבן אױך ניט געהאָלפֿן. עס האָט דעם שׂררה געקאָסט זײער פֿיל געלט, און עס האָט אַלץ ניט געהאָלפֿן. און צו ר׳ שׂימחה האָט ער ניט געװאָלט פֿאָרן, דען ער האָט געטראַכט, פֿילײַכט װעל איך דאָס דורך אַנדערע מענטשן אַרױסקריגן, דאָס איך זאָל ניט ברױכן מטריח צו זײַן דעם הײליקן פּאָד פּאַן באָג. נאָר װי עס האָט שױן געדױערט אַ האַלב יאָר, און עס האָט שױן געקאָסט זײער פֿיל געלט, און עס האָט גאָר ניט נגעהאָלפֿן, און ער איז שױן באַלד משוגע און קראַנק געװעזן, זאָ האָט ער שױן געמוזט מטריח זײַן דעם הײליקן פּאָד פּאַן באָג.
אונדזער ר׳ שׂימחה פּלאַכטע האָט זיך גאָר ניט געריכט און איז זיך געזעסן כמלך־בגדוד און געפֿרעסן װי אַ שמונה כפֿול זולל־וסובֿא. פּלוצלינג איז געקומען צו פֿאָרן אַ הערלעכע קאָטש מיט פֿיר פֿערד, װי פֿאַר אײן גראַף, און דער יונגער שׂררה, דאָס איז דער זון פֿון אַלטן שׂררה, און קאָטשערס און לאַקײַעס, און די קאָטש האָט זיך געשטעלט פֿאַר שׂימחה פּלאַכטע, און דער יונגער גראַף איז אַרײַנגעגאַנגען מיט גרױס דרך־ארץ, דאָס היטל אונטער דעם אָרעם, און האָט געזאָגט צו ר׳ שׂימחהן: „פּאַניע פּראָראָקאָװ (דאָס הײסט אײן נביא), דער טאַטע מיט די מאַמע מיט דאָס גאַנצע הױזגעזינד לאָזט דיך פֿרײַנדלעך גריסן און פֿאַלן צו אײַערע פֿיס. און דער טאַטע האָט אײן עסק ־ זײער אַ גרױס עסק, װעלכעס ער האָט אײַער כּבֿוד ניט געוואָלט מטריח זײַן. נאָר װײַל קײנער קען אים ניט העלפֿן, זאָ איז ער געצװוּנגען אײַך מטריח צו זײַן. אַלזאָ בין איך געקומען צו פֿאָרן צו אײַך מיט מײַן פֿאָטערס בעפֿעל אײַך הערצלעך ביטן איר זאָלט זאָ גוט זײַן און קומען צו פֿאָרן, דען דער פֿאָטער איז דאָך פֿערזיכערט דאָס איר װירד אים געװיס העלפֿן.
ר׳ שׂימחה האָט דאָס געהערט. איז אים געװאָרן ביטער אין זײַן האַרץ. איז ער אַרײַנגעגאַנגען צו זײַן װײַב און האָט מיט אַ ביטער האַרץ געזאָגט: „מײַן ליב װײַב, מעגסט שױן גרײט מאַכן די שאָנגעס מיט די קאַנען, און װער װײס נאָך אױב איך װעל צו די שאָנגעס יאָ זוכה זײַן. עס קען זײַן מען װעט מיך האַרגענען, דען דער בלאָטער ווירד דאָך װערן אױפֿגעשטאָכן. ער ווירד (27) געװאָר װערן, דאָס איך בין אַ פּראָסטער גראָבער יונג. װעט ער זיך דאָך משער זײַן, אַז דאָס ערשטע מאָל מיט דעם פֿערד האָט מיר נאָר אַזױ געגראָטן. װעט אים דאָך קרענקן, װײַל ער האָט אַזױ פֿיל קאָסטן געמאַכט אױף מיר, און עס װעט אים זײַן אַ גרױסע חרפּה, דאָס ער האָט זיך אין מיר זאָ שטאַרק גענאַרט. זאָ װעט ער זיך אָן מיר נוקם זײַן.
בקיצור, יאָ גערן, ניט גערן, ער איז געפֿאָרן. װי ער איז געקומען האָט אים דער שׂררה אָנגענומען בכּבוד גדול און האָט אים זײער איבערגעבעטן װײַל ער האָט אים מטריח געװעזן, און ער האָט געזאָגט: „איך האָב גענוג געטאָן דאָס איך זאָל ניט ברױכן אײַך מטריח צו זײַן. נאָר װײַל קײנער קען מיר שױן ניט העלפֿן זאָ בין איך געצװוּנגען אײַך מטריח צו זײַן. דען בײַ אײַך איז דאָס דאָך גאָר אײן קלײניגקײט.״ און דער שׂררה האָט אים דערצײלט די גאַנצע מעשׂה פֿון אלף ביז תּיו. ר׳ שׂימחה האָט דאָס געהערט איז אים געװאָרן פֿינצטער פֿאַר זײַנע אױגן און ביטער אין זײַן האַרץ. ער האָט זיך געטראַכט: „עס מעכט מיר בעסער זײַן אַז איך מעכט ליבער װאַסער טראָגן.״ אַלזאָ זאָגט ער צום שׂררה: „זײַ װיסן דאָס איז קײן קלײניגקײט, דאָס איז זײער אַ גרױסע זאַך! דאָס קען ניט זײַן אַזױ געשװינט װי דו מײנסט. איך מוז מיר צײַט נעמען אױף דרײַ טאָג, און איך מוז גאַנץ אַלײן זיצן, אײדער איך װיל מיך דאָס ערװיסן, דען דאָס איז אַ הימל-זאַך.״
אין דעם דאָרף האָט געװױנט אַ ייִדישער שענקער װאָס האָט געהאַלטן די ראַנדע. דער ייִד האָט געהאַט אַ גרױסע שטוב צום שענק און אַ קלײן שטיבל צום װױנען. די פֿענצטער פֿון דעם קלײנעם שטיבל זענען געגאַנגען אױף אײן פֿעלד אַרױס. װי דער שׂררה האָט געהערט פֿון שמחן, דאָס ער מוז װאַרטן דרײַ טאָג, זאָ האָט ער געשיקט נאָך דעם ייִדישן שענקער און האָט אים אַזױ געזאָגט: „זאָלסט לײדיק מאַכן דײַן קלײן שטיבל און רײן אױספּוצן, און דו מיט דײַן הױזגעזינד זאָלט עטץ ענק דרײַ טאָג בעהעלפֿן אין דער גרױסער שענקשטוּב. און דער פּאָד פּאַן באָג װירד זײַן דאָרט דרײַ טאָג, און זאָלסט אים בעהאַנדלען װי מיך זעלבסט און זאָלסט באַלד פֿאָרן און זאָלסט אים קױפֿן עסן און טרינקן װי פֿאַר אײן גראַף. איך װעל דיר אַלץ גוט בעצאָלן. דו װירסט האָבן בײַ מיר אױף אַ גאַנץ יאָר (28) די ראַנדע בחינם, װען דו װירסט דעם גרױסן מאַן גוט בעהאַנדלען . װען איך װעל מיך אָבער ערװיסן, דאָס דו האָסט אים ניט װי אַם בעסטן בעהאַנדלט, זאָ װעל איך דיך אַרױסװאַרפֿן פֿון מײַן דאָרף. און דער שׂררה האָט מיט גרױס כּבוד גענומען דעם פּאָד פּאַן באָג און האָט אים זעלבסט געפֿירט צום שענקער. עס װאַר דאָרט אַלץ שױן גרײט. דער שׂררה האָט זיך מיט אים געזעגענט און איז אַװעקגעגאַנגען. און ר׳ שׂימחה האָט זיך גאַנץ אַלײנט געזעצט אין דעם שטיבל און איז געזעסן אין גרױסע צרות.
אַלע פּױערן און פּאַרטעס און פּאַרבקעס פֿון גאַנצן דאָרף האָבן שױן געװוּסט אַז דער פּאָד פּאַן באָג איז דאָ. די אַלע װאָס מען האָט זײ בחינם חושד געװעזן, די האָבן זיך זײער געפֿרײט דאָס מען זאָל דעם ריכטיקן אמת געװאָר װערן, דאָס זײ זענען ערלעכע לײַט. און בײַ דעם שׂררה אין הױף איז געװעזן זײער פרײלעך, דען ער האָט זיך געװיס געריכט דאָס ער װירד די גנבה אָפּקריגן. און ער האָט דורך די דרײַ טאָג געלאָזט צונאַנדרופֿן אַלע שׂררים, זײַנע שכנים און אױך פּױערן פֿון אַנדערע דערפֿער זענען געקומען צו פֿאָרו און צו לױפֿן װי זײ האָבן געהערט דאָס דער פּאָד פּאַן באָג איז דאָ, און אַלע האָבן זיך געפֿרײט. נאָר ר׳ שׂימחהן איז נעבעך זױער און ביטער אין זײַן האַרץ.
װי דער שׂררה איז פֿון שׂימחהן אַװעקגעגאַנגען, זאָ האָט דער שענקער מיט זײַן װײַב צװישן זיך געלאכט אױס שׂימחהן װײַל זײ האָבן דאָך אים געקענט. דאָך אָבער איז דער שענקער באַלד געפֿאָרן אין שטאָט אַרײַן און האָט מיטגעפֿירט גוטע עופֿות צו שעכטן און האָט אַדײם געקױפֿט אַלערלײ גוטע מאכלים און פֿרוכטן, גוטן װײַן מיט אַנדערע גוטע געטראַנקען, מיט קאַװע, צוקער, מיט אַלע זאַכן װאָס מען ברױך פֿאַר אַ גרױסן מאַן. און דעם שענקערס װײַב האָט געקאָכט און געבראָטן זײער װױל, און מען האָט ר׳ שׂימחהן אַרײַנגעברענגט עטלעכע גרױסע שיסלען מיט טעלערס פֿיל מיט פֿיש, מיט פֿלײש און מיט כל מיני מאכלים, דען זײ האָבן דאָך אים געקענט פֿון לאַנג דאָס ער איז ניט קײן הפֿסקה פֿאַסטער. בקיצור, מען האָט צו טיש געגרײט און אױפֿגעשטעלט צו עסן װי אױף אַ חתונה. עס איז אָבער ביטער װי דער טױט. ר׳ שׂימחה קען ניט עסן. דער בױך איז פֿערשלאָסן און דאָס האַרץ איז פֿערשטײנערט. עס קען קײן ביסן עסן ניט (29) אַרײַנגײן אין האַלדז, זײַן טיר װאַר פֿערמאַכט. ער איז נאָר געגאַנגען אַהין און אַהער און ביטער איז געװעזן זײַן לעבן.
אין עטלעכע שעה האָט די שענקערין מיט דעם שענקער װידער אַרײַנגעברענט פֿרישע מאכלים. װי פֿערװוּנדערט זענען זײ אָבער געבליבן אַלס זײ האָבן געזען דאָס די פֿאָריקע מאכלים זענען נאָך אין גאַנצן, ער האָט זײ ניט געהאַט אָנגערירט.
אױף דער נאַכט האָט מען אים אַרײַנגעברענגט נאַכטעסן. מען האָט אָבער געמוזט יענע כלים מיט מאכלים צוריקנעמען אַזױ װי מען האָט זײ אַרײַנגעברענגט, דען ער האָט עס ניט אָנגערירט. און אַ גאַנצע נאַכט האָט ער ניט געקענט שלאָפֿן. עס האָט אים פֿון געלעגער אַראָפּגעװאָרפֿן װײַל ער האָט זיך דערמאָנט װאָס זײַן שװאַרצער סוף װעט זײַן. מאָרגן גאַנץ פֿרי האָט ער זיך אָנגעטאָן זײַן טלית וּתּפילין, און װי ער האָט געקענט, האָט ער געדאַװענט.
װי דער שענקער מיט זײַן װײַב האָבן אים אַרײַנגעברענגט דאָס אָנבײסן און האָבן געזען דאָס גאַנצע עסן פֿון נעכטן שטײט אַזױ װי מען האָט עס אַרײַנגעברענגט, עס איז נאָך ניט גערירט, און האָבן אים געטראָפֿן שטײן אין דעם שײנעם טלית מיט די גאַנץ גרױסע תּפֿילין, זאָ זענען זײ זײער פֿערװוּנדערט און ערשראָקן געבליבן און האָבן געזאָגט אײנער צום אַנדערן: „עס איז דאָך ניט בחינם, װער װײס װאָס פֿאַר אײן פֿערבאָרגענער צדיק אָדער גוטער ייִד דאָס איז, און װער װײס װאָס פֿאַר אײן פּסק מיר װעלן האָבן װײַל מיר האָבן פֿון אים געלאַכט. בקיצור, דער קױמען מיט די קיך װאַרן פֿיל אָנגעשטעלט מיט טעפּ, מיט שיסלען, מיט דיניצעס. אַלץ װאַר פֿול מיט מאכלים, דען ער האָט די גאַנצע צײַט ניט גענומען דאָס מינדסטע אין זײַן מױל אַרײַן, און דער שענקער האָט דאָך געמוזט האָבן צו װײַזן דעם שׂררה דאָס ער האָט אָנגעגרײט.
װי עס איז געקומען די צװײטע נאַכט װאָס מאָרגן װאַר שױן דער דריטער טאָג, זאָ איז שׂימחה געלעגן אױף זײַן געלעגער אין גרױסע צרות, ניט אײן אױג צוגעמאַכט. די טיר װאַר פֿערמאַכט. די לבנה האָט דורך דעם פֿענצטער אַרײַנגעלױכטן. און װי ער ליגט אַזױ פֿערטראַכט אין זײַנע מחשבות, הערט ער דורך דעם פֿענצטער אַ נידעריק קול: „פּאַניע פּראָראָק, פּאַניע פּראָראָק!״ (דאָס װאָרט איז טײַטש נביא). ער האָט זיך אָנפֿאַנג ערשראָקן, נאָר װי ער האָט געהערט מען שרײַט עטלעכע מאָל און מען בעט (30) זײער ער זאָל אױפֿמאַכן דאָס פֿענצטער, אױבװױל אײן אַנדערער רבי מעכט בײַ נאַכט בשום אופֿן ניט אױפֿמאַכן און ניט רעדן מיט קײנעם, אונדזער ר׳ שׂימחה אָבער האָט ניט מקפּיד געװעזן און איז אױפֿגעשטאַנען. אױב ער האָט זיך געװאַשן, װײס איך ניט. בקיצור, ער האָט אױפֿגעמאַכט דאָס פֿענצטער און האָט געשריגן: „קטאָ מאַס! קטאָ מאַס!״ זאָ האָט יענער געענטפֿערט: „איך בעט אײַך, רעדט אַ ביסל שטילער, איך ברױך װאָס נײטיקס מיט אײַך צו רעדן דאָס קײנער זאָל ניט װיסן. איר זאָלט װיסן איך הײס סטעפֿאַן. איך האָב דאָס קעסטעלע געגנבט, מיט די דימאַנטן און מיט אַלעס װאָס דאָרט אין קעסטעלע איז, און עס פֿעלט גאָרניט. עס ליגט בעהאַלטן אױף אײן אָרט װאָס קײן מענטש װײס ניט, און קײנער האָט ניט גערירט. און איך װײס דאָך גאַנץ גוט, דאָס איר זענט אַ פּאָד פּאַן באָג, און איר װײסט דאָך גוט די גאַנצע מעשׂה. און װען איר װירד דאָס אױססאָגן פֿאַר דעם שׂררה, זאָ װירד ער מיך האַרגענען, און איך האָב ערשט פֿאַר אַ האַלב יאָר חתונה געהאַט און האָב מײַן מאַרישע זײער ליב. און אַז דער שׂררה װירד דאָס געװאָר װערן, זאָ װעט ער אונדז בײדע האַרגענען. אַלסדאַן בעט איך אײַך איר זאָלט אױף מיר רחמנות האָבן און זאָלט פֿון מיר דאָס קעסטל נעמען און מיט חכמה דעם שׂררה דאָס אָפּגעבן דאָס ער זאָל ניט ח״ו געװאָר װערן, און איך װעל אײַך גאַנץ גוט בעלױנען.
ענטפֿערט שׂימחה: װאָס דערצײלסט דו מיר? װײס איך דען ניט? דײַן מזל איז גענוג גרױס דאָס דו ביסט יעצט געקומען. אַלסדאַן, װוּ האָסט דו דען עס בעהאַלטן?״ זאָגט סטעפֿאַן: „פֿון דאַנען ביז צום װאַלד שטײען בײמער בײַם װעג אױף בײדע זײַטן, האָב איך אָפּגעצײלט צװעלף בײמער. אונטער דעם דרײַצנטן בױם האָב איך אױסגעגראָבן אַ גרוב און האָב דאָס קעסטל דאָרט גוט בעהאַלטן.״
פֿרעגט שׂימחה: „װײס ניט קײן מענטש פֿון דעם?״ זאָגט סטעפֿאַן:„אפֿילו מײַן אייגען װײַב װײס אױך ניט. קומט מיט מיר, װעל איך אײַך װײַזן װוּ עס ליגט, און איר װעט עס נעמען. נאָר געדענקט אָן גאָט און מאַכט אײַך ניט װיסן אַז איך בין דער גנבֿ.
ר׳ שׂימחה איז בײַ נאַכט דורך דעם פֿענצטער אַרױסגעקראָכן און איז מיט סטעפֿאַנען מיטגעגאַנגען. און סטעפֿאַן איז געלאָפֿן נאָך אײן שפּאָדל און האָט אױפֿגעגראָבן און מען האָט דאָס (31) קעסטל געפֿונען. עס איז פּונקט אַזױ געלעגן װי ער האָט עס אַרײַנגעלײגט. שׂימחה האָט געהײסן, דאָס קעסטל זאָל װײַטער בלײַבן ליגן, און מען זאָל עס גוט צודעקן און פֿערשיטן מיט ערד. און צו סטעפֿאַנען האָט ער אַזױ געזאָגט: „גײ אַהײם און לײג דיך שלאָפֿן, און מאַך דיך פֿאַר קײן שום מענטש ניט װיסן. און אַז דו װירסט דיך פֿאַר אײן מענטש װיסן מאַכן אָדער אפֿילו נאָר אײן װאָרט רעדן, זאָ װעסט דו באַלד שטאַרבן. סטעפֿאַן האָט גענומען די טשאַפּקע אין די האַנט און איז געפֿאַלן צו שׂימחהס פֿיס און האָט געזאָגט: „עה, ניע פּאָװיעל״ און איז אַװעקגעגאַנגען.
ר׳ שׂימחה איז שױן געװאָרן פֿרײלעך און איז צוריקגעגאַנגען און גאַנץ שטיל דורך דעם פֿענצטער אַרײַנגעקראָכן אין זײַן שטיבל און דאָס פֿענצטער צוגעמאַכט. נאָר ער איז געשטאַנען בײַם פֿענצטער און אַהינגעקוקט צו דעם אָרט װוּ דאָס קעסטל איז געװעזן, דען ער האָט מורא געהאַט אַז סטעפֿאַן זאָל זיך ניט מיישבֿ זײַן און אַרױסנעמען דאָס קעסטל. ער איז געשטאַנען ביז עס האָט שױן אָנגעהױבן צו טאָגן. זאָ האָט ער זיך אָנגעטאָן זײַן װײַס־זײַדענע יופּעצע און געלײגט טלית ותּפֿילים און איז געשטאַנען בײַם פֿענצטער און האָט זיך געשאָקלט.
װי עס איז שױן רעכט טאָג געװאָרן, זאָ איז שױן דער שׂררה מיט נאָך זײער פֿיל שׂררים און פֿיל גרױסע מענער געקומען. דען אַלע װאַרן דאָך לאַקאָמע צו זען דעם פּאָד פּאַן באָג און צו זען זײַנע גרױסע װוּנדער. אַלע זענען געבליבן שטײן פֿון דרױסן, נאָר בלױז דער שׂררה איז אַלײנט אַרײַנגעגאַנגען. דאָס קלײנע שטיבל װאַר נאָך פֿערמאַכט. זאָ פֿרעגט דער שׂררה דעם שענקער אױב ער האָט גוט בעהאַנדלט דעם רבי. זאָ זאָגט דער שענקער: „יאַשניע פּאַניע, איך האָב אים בעהאַנדלט װי אײן גראַף, נאָר װאָס קומט אַרױס, ער האָט די צאַנצע צײַט זײַט ער דאָ איז גאָר ניט געגעסן און ניט געטרונקן.״ און דער שענקער האָט דעם שׂררה געװיזן די אַלע טעפּ מיט שיסלען מיט דיניצעס, אַלץ פֿול מיט עסנװאַרג, פֿיש, פֿלײש, געקאָכטס און געבראָטנס און גוטן װײַן. דער שׂררה האָט דאָס געהערט און אױך געזען איז ער גאַנץ ערשטױנט געבליבן און האָט געזאָגט: „עס טוט מיר שױן אין גאַנצן באַנג (32) צו װאָס איך האָב אים מטריח געװעזן דאָס ער זאָל זיך דורך מיר אַזױ פּײַניקן.״ און דער שׂררה איז אַרױסגעגאַנגען און האָט אַרײַנגערופֿן די אַלע שׂררים און האָט זײ געװיזן דאָס עסן און האָט זײ דערצײלט אַז דער צדיק פֿאַסט שױן הײַנט דעם דריטן טאָג.
דער שׂררה איז גאַנץ שטיל געגאַנגען אױף די נעגל צו די טיר און האָט דורך די שפּאַרע אַרײַנגעקוקט און האָט געזען װי דער צדיק שטײט אײַנגעהילט אין די הײליקע קלײדער און שאָקלט זיך. זאָ האָט ער אַהערגערופֿן אַלע שׂררים. האָבן אַלע אַרײַנגעקוקט און האָבן זיך פֿערװוּנדערט. שׂימחה אָבער האָט ערשפּירט דעם שׂררה, ער האָט דערקענט זײַן קול. זאָ האָט ער אָנגעהױבן צו מאַכן די גנבֿישע שטיקעס, האָט געפּאַטשט מיט די הענט און געקאָפּעט מיט די פֿיס און האָט פּלוצלינג אױפֿגעמאַכט די טיר. זאָ האָט דער שׂררה מיט אַלע שׂררים גאַנץ געשװינד געכאַפּט זײערע היטלעך פֿון די קעפּ און זענען געפֿאַלן פֿאַר שׂימחהן כורעים־ומשתּחווים. און שׂימחה האָט געזאָגט צום שׂררה: „הײַנטיקן טאָג װירסט דו שױן האָבן דײַן גנבה. זאָלסט באַלד לאָזן צונאַנדרופֿן אַלע מענטשן װאָס געפֿינען זיך אין דעם דאָרף און זאָלסט שטעלן אײן זײַט בלױסע מאַנספּאַרשױנען און אײן זײַט בלױסע נקבות. און די פֿרעמדע שׂררים מיט זײערע װײַבער און טעכטער װאָס זענען געקומען צו פֿאָרן זאָלן אױך אַזױ שטײן. און אפֿילו די ייִדישע קינדער װאָס געפֿינען זיך אין דעם דאָרף זאָלן אױך אַזױ שטײן. דער ייִדישער שענקער, דער שװײגער מיט די װײַבער מיט ערװאַקסענע קינדער זאָלן אַלע שטײן. און אַז דאָס װעט זײַן פֿערטיק, אַלע װעלן שױן שטײן גרײט אױף דעם פּלאַץ, זאָלסט דו אַהערקומען צו מיר, נאָר די אַלע מענטשן זאָלן שטײן גרײט דאָ אױף דעם פּלאַץ בײַ די בײמער.
דער שׂררה מיט די איבריקע שׂררים זענען גאַנץ געשװינד געלאָפֿן, דען זײ זענען דאָך געװעזן זײער לאַקאָמע צו זען די גרױסע װוּנדער. בקיצור, עס האָט גאָר ניט לאַנג געדױערט זענען שױן אַלע געשטאַנען אױף דעם פּלאַץ, אַזױ װי שׂימחה האָט געהײסן, און דער שׂררה איז געקומען צו שׂימחהן. זאָ זענען זײ בײדע אַהינגעגאַנגען צו די מענטשן. אַלע זענען געשטאַנען גלײַך געסדרט און מיט גרױס דרך־ארץ, װי פֿאַר אײן מלכות, און שׂימחה מיט דעם שׂררה זענען געגאַנגען באַנאַנד. (33) יעצט זאָגט ר׳ שׂימחה צום שׂררה: „יעצט קום מיט מיר און זאָלסט זען, װאָס איך טו און הערן, װאָס איך רעד און נאָר שטיל שװײַגן.
יעצט איז ר׳ שׂימחה אַדורכגעגאַנגען דורך די גאַנצע רײ פֿון די נקבֿהות, פֿון אײן עק ביז צום אַנדערן עק, און האָט אַרױפֿגעלײגט זײַן האַנט אױף דעם האַרץ פֿון איטלעכער נקבֿה, און בײַ יעדער נקבֿה װאָס ער האָט אַװעקגענומען זײַן האַנט פֿון איר האַרץ האָט ער מיט זײַן קאָפּ געשאָקלט ״נײן״ און האָט גאַנץ הױך געשריגן: „נײן, נײן זי איז רײן, זי װײס ניט פֿון די גנבֿה!״ װי ער האָט שױן אָפּגעפֿערטיקט די נקבֿהות, איז ער געגאַנגען צו די אַנדערע זײַט, צו די מאַנען, און האָט אױך אַזױ געמאַכט פֿון ערשטן ביז צום לעצטן. נאָר װי ער האָט געהאַלטן זײַן האַנט אױף סטעפֿאַנס האַרץ, זאָ האָט ער געשפּירט עס האָט געקלאַפּט װי אַ גלאָק. ער האָט זיך אָבער ניט װיסן געמאַכט, נאָר בײַ יעדן באַזונדער האָט ער געשריגן דאָס װאָרט: „נײן, נײן, ער איז רײן פֿון די גנבֿה!״ און װײַל פֿון די אַלע מענטשן האָט דאָך באמת קײנער ניט געװוּסט, זאָ האָט יעדער אײנציקער אים געהאַלטן פֿאַר אַ ריכטיקן פּאָד פּאַן באָג, און אַלע האָבן אים זײער ליב געקראָגן. װי ער האָט שױן דאָס געענדיקט, זאָגט ער צו דעם שׂררה מיט אַ הױך קול דאָס אַלע זאָלן הערן: „זאָלסט װיסן דאָס דו האָסט אַלע מענטשן גאָר בחינם חושד געװעזן. זײ זענען אַלע ערלעכע לײַט, און הײַנטיקן טאָג מוזט דו דאָך דײַן קעסטל האָבן װײַל איך האָב דיר מײַן װאָרט געגעבן.
יעצט האָט ער זיך אײַנגעהילט אין זײַן טלית און גוט אַראָפּגעצױגן דעם גרױסן ספּאָדעק און גענומען זײַן ים־שטעקן און געשאָקלט און געטײַט קעגן הימל, און אױף אַלע פֿיר זײַטן, און האָט זיך דעם טלית איבערגעצױגן איבער דעם קאָפּ און פֿאַרדעקט דעם ספּאָדעק מיט דעם פּנים און מיט דעם שטעקן געשאָקלט װי מיט אײן לולבֿ. באַלד איז ער געבליבן שטײן עטלעכע מינוטן גאַנץ שטיל, אַזױ װי אַ טױטער, און פּלוצלינג האָט ער אַ געשרײַ געגעבן מיט גרױס קול און מיט כּעס צום שׂררה: „נײן, נײן, קײן מענטש האָט דיר דאָס קעסטל ניט גענומען. דאָס איז אַ הימל-געשעפֿט. דו װירסט עס באַלד האָבן.״ און דאָס גאַנצע פֿאָלק װי אױך עטלעכע ייִדן װאָס דאָרט האָבן געװױנט האָבן דאָס אַלץ געהערט און געזען און זיך זײער פֿערװוּנדערט.
יעצט האָט שׂימחה דעם שׂררה געגעבן זײַן ים־שטעקן און איז מיט אים און מיט דעם גאַנצן (34) פֿאָלק געגאַנגען צום ערשטן בױם פֿון די בײמער און האָט דעם שׂררה געהײסן געבן דרײַ גרױסע קלעפּ אין בױם. דער שׂררה האָט אַזױ געטאָן. פֿרעגט שׂימחה דעם שׂררה: „האָסט דו געהערט װאָס דער בױם זאָגט?״ ענטפֿערט דער שׂררה: „נײן.״ זאָגט שׂימחה: „דער בױם האָט געזאָגט, ער האָט ניט דאָס קעסטל.״ זאָ האָט מען געטאָן בײַם אַנדערן בױם און בײַם דריטן בױם, ביז מען איז געקומען צום ריכטיקן בױם. און װי דער שׂררה האָט דאָרט געגעבן די דרײַ קלעפּ, זאָ האָט שׂימחה אַ גרױסן שפּרונג געגעבן און געפּאַטשט מיט די הענט און האָט געשריגן צום שׂררה: „װאָס שטײסט דו? הערסט דו דען ניט דאָס דער בױם שרײַט געװאַלד, דאָס אונטער אים ליגט דײַן קעסטל? פֿון הימל האָט מען עס דאָ אַהערגעלײגט. אַלסדאַן לױף גאַנץ געשװינד און ברענג אַ שפּאָדל! נאָר דו אַלײנט מוזט גײן.
דער שׂררה איז געשװינד געלאָפֿן און האָט געברענגט דעם שפּאָדל. האָט שׂימחה געהײסן ער זאָל אָנהײבן צו גראָבן צװײ שפּאָדל טיף. ער האָט געגראָבן צװײ שפּאַדל טיף. װי אָבער ערשראָקן איז דער שׂררה מיט אַלע פֿרעמדע שׂררים געװאָרן אַלס זײ האָבן ערזען דאָס קעסטל. און דער שׂררה האָט דאָס קעסטל אין די האַנט גענומען און געװיזן פֿאַר דעם גאַנצן פֿאָלק. די אַלע שׂררים מיט דעם גאַנצן פֿאָלק האָבן אַראָפּגעכאַפּט די היטלעך פֿון זײערע קעפּ און האָבן פֿאַר שׂימחהן געקניט װי פֿאַר אײן גאָט. און די פּאַרטעס מיט פּױערן מיט פּאַרבקעס האָבן געקניט און געשריגן: „דאָס איז דער אַנדערער האַנט פֿון פּאַן באָג!״
יעצט קען זיך דער לעזער מערקן דעם כּבוד וגדולה, װאָס ר׳ שׂימחה פּלאַכטע האָט געהאַט. און דער שענקער מיט זײַן װײַב האָבן עס ניט אױסגעהאַלטן װײַל זײ האָבן אַ מאָל אױס אים געלאַכט. זײ האָבן געזאָגט: „װער װײס װאָס אױף אונדז װירד קומען װײַל מיר האָבן געלאַכט אױס אַזױ אַ מלאך!״ בקיצור, מען האָט אים אַהײמגעפֿירט אין הױף אַרײַן צום שׂררה, נאָר מען האָט אים ניט געקענט לאַנג אױפהאַלטן װײַל דער שׂררה מיט די איבריקע שׂררים האָבן געװוּסט דאָס ער פֿאַסט שױן דעם דריטן טאָג. און מען האָט אים בעװאָרפֿן מיט גרױסע, טײַערע מתּנות און מיט זײער פֿיל געלט. יעדער שׂררה האָט געגעבן זײַן גאָלדענעם זײגער מיט אַלע סיגנעטן פֿון די פֿינגער. עס איז פֿון די פֿרעמדע שׂררים צונאַנדגעקומען אײן באַרג מיט געלט און מיט צירונג. מען האָט דאָס אַלץ געלײגט אין אײן קאַסטן, חוץ װאָס דער (35) ריכטיקער שׂררה האָט אים אַלײנט אײַנגעפּאַקט אַ קאַסטן מיט געלט און גאָלד און זילבער און צירונג. בקיצור, עס האָט בעטראָפֿן קורחס אוצר.
מען האָט עקסטראַ פֿאַר זײַנט װעגן אַלײנט אײַנגעשפּאַנט אַ הערלעכע קאָטש מיט פֿיר פֿערד און אַלץ אַרײַנגעלײגט אין די קאָטש. און די גרעפֿין מיט די קינדער און אַלע פֿרעמדע שׂררים מיט זײערע װײַבער מיט קינדער זענען אַלע מיטגעפֿאָרן. עס װאַר זײער פֿיל קאָטשן, דען יעדער האָט זיך געהאַלטן פֿאַר אַ זכות דאָס ער האָט זוכה געװעזן אים צו בעגלײטן. און דאָס פּױערנפֿאָלק װעלכעס האָט נאָר געהאַט אײן פֿערד און אַ װאָגן האָט נאָר אױפֿגעלײגט װאָס נאָר מעגלעך איז געװען: אַ גוט קאַלב, גוטע עופֿות, האָניקװאַקס, און האָבן מיטגעפֿירט מתּנות פֿאַר דעם שׂימחהן. בקיצור, עס זענען געפֿאָרן אַ גרױסע מחנה און דער שׂררה האָט זיך געבעטן ער זאָל אים ערלױבן צו זיצן מיט אים אין די קאָטש. ר׳ שׂימחה האָט אים ערלױבט. זענען זײ בײדע געזעסן אין אײן קאָטש.
װי די מחנה זענען געקומען אין שטאָט האָבן זיך די שטאָטלײַט געװוּנדערט װײַל זײ האָבן געזען אַזױ פֿיל קאָטשן און האָבן געװאָלט װיסן װוּ אַהין זײ פֿאָרן. װי פֿערװוּנדערט אָבער זענען זײ געװאָרן דאָס זײ האָבן געזען דאָס די אַלע קאָטשן פֿאַרפֿאָרן פֿאַר ר׳שׂימחה פּלאַכטע. און אַלע האָבן געפּלאַצט װי זײ האָבן געזען ר׳ שׂימחהן אַרױסקריכן אױס דער קאָטש, און די אַלע שׂררים זענען געשטאַנען מיט די בלױסע קעפּ װי פֿאַר אײן מלכות, און ער איז פֿאַרױסגעגאַנגען און אַלע פֿון הינטן. און זײ זענען געקומען אין שׂימחהס פּאָקױ און די גרעפֿין האָט זיך געװילקאָמט מיט די מאַדאַם שׂימחהן און האָט זי געקושט און געהאַלדזט און געשענקט גרױסע מתּנות און געזאָגט: „װױל איז דיר דו האָסט אַזױ אײן הײליקן גײַסט פֿאַר אַ מאַן.״ און די שׂררים האָבן געמאַכט אין די שטאָט אַ גרױסע פּאַראַדע, און יעדער בעזונדער האָט געזאָגט: „איך װעל דיר אַלע װאָך שיקן אַלדעס גוטס. און די פּױערן האָבן אױך דאָס אײגענע געזאָגט, און אַלע האָבן זיך געזעגנט בכּבוד גדול און אַװעקגעפֿאָרן. און אַלע האָבן געהאַלטן זײער װאָרט און האָבן געשיקט.
די שטאָטלײַט האָבן ניט געקענט אױסהאַלטן און האָבן גאָרניט פֿערשטאַנען װאָס דאָס איז. זאָ האָבן זײ געפֿרעגט (36) דעם ייִדישן שענקער װאָס אין דאָרף װױנט. זאָ האָט דער שענקער דערצײלט די גאַנצע מעשׂה און האָט צו די שטאָטלײַט געזאָגט: „דער שׂררה מיט די אַנדערע שׂררים זענען ניט משוגע, און ער איז באמת אַ מלאך אלקים. װען איך מעכט ניט זעלבער זען די גרױסע װוּנדער מעכט איך זעלבסט ניט גלױבן. און עטץ זאָלט װיסן דאָס עטץ פֿערזינדיקט ענק די יאָר און די טאָג דאָס איר רעדט אױף אים און לאַכט אױס אים.״ און די שטאָטלײַט זענען געבליבן זײער פֿערװוּנדערט, און עס איז געװאָרן אין די שטאָט עפּעס אַ געשמועס: אפֿשר איז ער טאַקע עפּעס אַ פֿערבאָרגענער צדיק, בפרט זײ האָבן געזען ער פֿירט זיך זײער ייִדיש, און זײַן הױז איז אָפֿן פֿאַר אָרעמעלײַט. ער האָט מפֿרנס געװעזן אָרעמע תּלמידים חכמים. בקיצור, ער האָט שױן געקראָגן אַ שם אין די װעלט.
און מענכע זענען שױן געקומען פֿרעגן סגולות, און דער גנבֿטיגער גבאי האָט אים שױן אױסגעלערנט גנבֿישע סגולות: מען זאָל נעמען לולבֿ און קאָכן אין מקװה־װאַסער; מען זאָל זאָגן דאָס קאַפּיטל כ׳ זיבן מאָל, דאָס קאַפּיטל ז׳ צװאַנציק מאָל; מען זאָל נעמען פֿעדערן פֿון אַ װײסן האָן, לײגן אױף דעם בױך, װעט מען געװינען אַ בן-זכר; ערד פֿון אַ קבֿר טראָגן אין אַ װײַס בײַטעלע אױף דעם האַלדז איז גוט פֿאַר אַ עין הרע רח״ל. שלשה פּעמים ח״י פּגים צו לײגן אונטערן קישן, און מאָרגן דאָס געלט אַרײַנװאַרפֿן אין רביס צדקה, קײנער זאָל ניט זען. דאָס איז אַ סגולה צו די גילדענע אָדער; לױבערזאַלץ מיט רױזנהאָניק געקאָכט אין פּוטערמילך איז אַ סגולה צו די אױגן; און נאָך פֿיל זאָלכע נאַרישקײטן. און דער רבי האָט זיך דאָס גאַנץ געשװינד אױסגעלערנט, דען צו שמאַדקײט איז ר׳ שׂימחה זײער קלוג געװעזן. בקיצור, ער איז געװאָרן בערימט אין גאַנצן לאַנד. עס זענען געקומען צו פֿאָרן מענטשן, מאַנען און װײַבער, פֿון די האַלבע װעלט, און יעדער האָט ערצײלט נסים ונפֿלאות פֿון דעם פֿערבאָרגענעם צדיק. און דער צדיק מיט זײַן װײַב האָבן יעצט עוסק געװעזן אין הלכות אכילה אַזױ װי די פֿערד. און יעדער מענטש װאָס איז געקומען צו פֿאָרן האָט זיך געהאַלטן פֿאַר אַ גרױסן זכות דאָס ער האָט זוכה געװעזן צו קריגן די האַנט שלום עליכם פֿון דעם הײליקן רבי. בקיצור, ער איז געװאָרן גרױס עד־ לבֿ־השמים: די גאַנצע װעלט האָט בײַ אים געהאַלטן.
But the day arrived when something befell the count! Aside from all the rooms he had in his palace, the count also had a small apartment that no one was allowed to enter. It was always locked and its window looked out on a courtyard surrounded by a high wall. It was where he kept his entire fortune. In a very large trunk there was a beautifully decorated little coffer. It was made out of pure gold and filled with diamonds and gemstones. It was worth millions. But that wasn’t the main treasure that was in there. That same golden box contained a large roll of parchment, a gold-lettered document authenticating the count’s bloodline—that he was a born count who stemmed from royalty. And to him that document was more precious than the diamonds and gems. He proudly went to look and delight in that little box everyday.
But one day, upon approaching the cottage, how terrified he grew when he discovered the front window smashed, the big trunk broken into, and his little treasure chest missing. He immediately ran out screaming. Everyone searched high and low. Many were suspected. People were beaten and tortured, but to no avail. Nothing helped—no sign of the box was discovered. So the count made a trip to the courthouse. Experts and judges were called upon to investigate and A reward of a village was posted to whoever cracked the theft. (26) But that didn’t help either. So he went to the vrazyorzes27. These priests weren’t helpful either. The count spent a lot of money to no avail, but still did not want to go to Reb Simkhe. He did not want to impose on God’s Holy Deputy and figured that he could probably solve the crime by other means. But after half a year of spending a lot of money with no results, it was beginning to affect his health and he was going crazy. So the time came to impose upon God’s Deputy.
Our Reb Simkhe Plakhte was caught completely unawares. One day, when he was sitting like a king at the head of his troops, stuffing his face like a greedy pig, a royal coach drawn by four horses, arrived. It pulled up to his door out of the blue. The overlord’s son, the young count, coachmen and lackeys in tow, emerged from the coach. The young overlord entered, very respectfully with his hat under his arm, and said to Reb Simkhe, ‘Panye Prarakov (meaning Sir Prophet), my father and mother and our entire household, all in good health, send warm regards, and bow at your feet. My father has an issue—a very important matter that he did not want to burden Your Honor with. But because no one has as yet succeeded in coming to his aide he has been forced to impose upon you. So then, I have come to you with my father’s request to humbly beseech you to be so kind as to come see him, as my father is convinced that you will certainly be able to help him.’
When Reb Simkhe heard this he thought he was going to have a heart attack. He got morose and went to his wife. With a bitter heart he said to her, ‘My dear wife, it is time to bring my yoke and water cans out of storage. Who knows whether I will even be worthy of them. It could be that rather than having my abscess lanced I will be killed. (27) The fact that I am nothing but a lowly, crass oaf will be discovered. He will figure out that the time with the horse was a fluke. He will then be remorseful that he has spent so much on me. It will shame him greatly that he was so deceived by me. So, he will take revenge on me.’
Long story short, willingly or not, he went. When he got there the count greeted him with the highest honors and profusely apologized for imposing on him. ‘I’ve done all I can do not to have to burden you. But because no one has been able to help me I have been forced to impose on you. For you this will be just a trifle.’ The lord proceeded to tell him the whole story from A to Z.
When Reb Simkhe heard the story he grew bilious with dread. I would have been better off hauling water, he thought. ‘So then,’ he said to the count, ‘know that this is not a trifle. This is a very big thing. This cannot be as quickly solved as you think. I need three days to work on this. This is something for the heavens. I must remain in solitude in order to be able to solve this.’
There was a Jewish tavern-keeper in the who had leased an inn in the environs. His inn operated out of a big house and he lived in a little cottage next to it. The windows of the bungalow looked out on a big field. When the count heard from Simkhe that he needed three days, he sent for the Jewish innkeeper and said to him, ‘Vacate your cottage, clean it thoroughly and take your family and move into the big tavern building for three days. God’s Deputy needs to stay in your living quarters for three days. You must treat him as you would me. Now, go to town and buy him food and drink fitting a count. I will pay you well for this. If you treat this great man as befits his stature, you will receive provisions from me for a full year (28) at no cost to you. But if I hear that you did not provide him with everything but the best I will throw you out of my hamlet.’ And the count took the great honor upon himself to escort God’s Deputy to the inn. When they arrived, everything was already prepared for him. The count took his leave of him and went home. Reb Simkhe, all alone and in great misery, settled into the cottage.
All the peasants, housemaids and farmhands of the entire hamlet already knew that God’s Deputy was there. All those who had been categorized as suspect were extremely happy that the true thief would now be found and their honesty would be affirmed. Everyone at the count’s court was very happy, as the count was certain that his treasure would be returned. All the neighboring high nobility were summoned over the three days. Also, peasants from surrounding villages came when they heard that God’s Deputy was there. Everyone rejoiced. Only Reb Simkhe’s heart was woefully bilious with dread.
As the innkeeper and his wife knew Simkhe, they had a good laugh when the count departed. But nonetheless, the innkeeper went into town bringing with him the finest poultry for slaughter. All sorts of delicious treats—fruit, good wine and other excellent drinks, coffee, sugar and everything that a great man would require, was bought. And the innkeeper’s wife cooked and broiled everything delectably. Several large bowls and platters filled with fish, meats and all sorts of festive fare were brought to Reb Simkhe. Since they knew Reb Simkhe well, they knew that he did not fast religiously. In short, his table was set with food like for a wedding. But so wretched was Reb Simkhe that he could not eat. His stomach was shut tight and his heart was like a stone. Not a bit of food passed his lips. (29) His mouth’s door was shut. All he could do was pace back and forth—that is how miserable he was.
Several hours later the innkeepers brought in fresh meals. How stunned they were when they saw that the previous courses remained untouched. At nightfall, they brought in his evening meal, which also remained untouched, just like all the other courses they had to take away. And all night he was not able to sleep. He tossed and turned imagining his harrowing end.
The next morning, very early, he put on his talis and tfiln and prayed as best he could. When the innkeeper and his wife brought him his breakfast and saw the food from the night before, exactly as it was when they’d brought it, and him standing there in his magnificent talis and broad tfiln, they were completely astounded and unnerved. ‘This all may not be in vain. Who knows what kind of a latent saint or good Jew he really is,’ they said to each other. ‘And who knows what punishment will be meated out to us for laughing at him.’ In short, the hearth and entire kitchen were loaded with pots, bowls and platters, all of them overflowing with delicacies. But the barest crumb had not passed his lips the entire time so the innkeeper had to show the overlord everything they had prepared for him.
As the second night approached, the night before the third day, Simkhe lay on his bed in great misery unable to shut an eye. His door was closed. The moon shone in through the window. As he lay there absorbed in his thoughts, he heard a low voice coming from the window, ‘Panye Proraki,’ (The word Proraki means prophet [in Polish]). At first this frightened him but when he heard it repeated several times and the request made (30) for him to open the window, and because no other rabbi would under any circumstances open up and speak to anyone in the middle of the night, our Reb Simkhe was not that particular and got up. Whether he washed, I do not know.
Long story short, he opened the window and called out, ‘Who’s there, who’s there?’ The answer came, ‘Please speak a little quieter. I must talk to you and no one must hear. My name is Stefan. I have the stolen chest containing the diamonds and everything else that was in it. Nothing is missing. Not a soul knows where it is hidden. And no one has touched it. I know very well that you are God’s Deputy and that you are well aware of the whole story. If you reveal this to the overlord he will get rid of me and I’ve only just gotten married a half year ago. I love my Marisha very much. If the overlord finds out about this he will kill us both. So I beg you, please take pity on me and take the box from me. You, in your great wisdom, will know how to give it back to the overlord so that he, God forbid, never finds out. And I will greatly reward you.’
‘Why are you telling me this?’ Simkhe wanted to know. ‘And aren’t you lucky to have come to me now. So then, where is it?’ ‘There are trees lining both sides of the road from here to the forest. I counted 12 trees and buried it under the thirteenth tree. I dug a hole and buried it there. It is well hidden.’ Stefan responded.
‘So no one knows about it?’ Simkhe asked. ‘Even my own wife doesn’t know,’ replied Stefan, ‘Come with me and I’ll show you where it is. You take it, but keep God in mind, and do not reveal me as the thief.’
Reb Simkhe crawled out of the window in the middle of the night and went with Stefan who got a shovel and started digging. And the box (31) was found exactly where he had said it was.
Simkhe instructed Stefan to leave the box exactly where it was. ‘Let’s cover it well with earth and leave it there. Then go home to bed and do not tell anyone about this. If you even say one word about it to anyone you will be stricken dead on the spot.’ Stefan grabbed the spade, kneeled at Simkhe’s feet and said, ‘I will not tell.’ and left.
Reb Simkhe was overcome with joy and went back to his cottage. He quietly crawled through the window and then closed it. But he remained at the window looking in the direction of the spot where the box was buried. Then he got worried that Stefan would change his mind and remove the box. He stood there until dawn started to break. Then he put on his white silk robe and his talis and tfiln and stood by the window rocking back and forth.
When daylight was already in full bloom, the overlord came with many other landowners and important men. They were all eager to meet God’s right-hand man and partake of his amazing wonders. All of them remained standing outside. Only the overlord went in by himself. The little cottage was still shut. The overlord asked the innkeeper if he had treated the rabbi well. ‘Of course sir, I treated him as I would a count. But don’t you know it, he did not eat or drink a thing the whole time he was here.’ The innkeeper then showed the overlord all the pots and bowls and platters, all filled with food—fish, meat, boiled, broiled and roasted and good wine. The overlord heard and saw everything and stood there dumbfounded and said, ‘I am so sorry (32) I had to impose on him like that, that he had to suffer so on my account.’ He then went to call in all the other overlords to show them the untouched food and tell them that the holy man was now on his third day of fasting.
The overlord then quietly tiptoed over to his door and looked through the crack. He saw the tzadik wrapped in his holy garments rocking back and forth. So he motioned to the other overlords to come have a look. They all had a look and were awed. Simkhe sensed the presence of the overlord—he had heard his voice and began exaggerating his motions, wildly clapping his hands and stomping his feet. He then suddenly threw open the door. The overlord and all his fellow lords quickly pulled their hats off and prostrated themselves at his feet. And Simkhe said to the overlord: ‘Today you will have what was stolen from you. You must immediately summon all the inhabitants of the area and have them line up before me—men on one side and women on the other. Everyone else who has come from the surrounding hamlets, including all the overlords and their wives and daughters, must also line up with everyone else. And even all the Jewish children who reside here must line up too. The Jewish innkeeper, his wife, grown children and their wives, must also line up. And when you have absolutely everyone lined up right here, where I’m pointing to, come and get me. But everyone must line-up right here—near these trees.’
The overlord and his fellows promptly rushed off to fulfill the rabbi’s instructions, as they were very eager to see the great wonder. In short, it didn’t take long for everyone to line-up where Simkhe had indicated. The overlord then went to get Simkhe and they both arrived to where everyone was standing. Everyone stood at attention. And everyone displayed the greatest respect for Simkhe, as if he were a monarch. And as Simkhe and the overlord walked together, (33) side by side, Simkhe said to the overlord, ‘I now want you to stay by me and observe what I do and listen to what I say, but remain silent.’
Reb Simkhe then proceeded to walk down the line of women, from one end to the other, and put his hand on each of their hearts. Each time he removed his hand from a woman’s heart, he shook his head no, and cried out quite loudly, ‘No, No, she is clean. She doesn’t know anything about the theft.’ When he was done with the women, he crossed over to where the men were standing, and did the same thing—from the first to the last. When he put his hand on Stefan’s heart, he felt it reverberating like a bell, but pretended not to notice. ‘No, no, he is clean of the theft,’ he screamed out as he passed each one. Truth be told, not one of these people knew anything about the theft, so therefore, they all truly believed him to be an authentic Pod Pan Bog. As a result, everyone began feeling great love for him. ‘Know that you have suspected all these people for no reason. They are all honest folk,’ he said to the overlord in a loud voice so everyone would hear. ‘Today you will have your box back because I promised you would.’
He then wrapped himself in his talis, pulled his great spodek down to his brow, and took up his great staff. He then proceeded to sway back and forth pointing to the sky and to all four directions. He then pulled his talis over his head, covering his big fur hat and his face, and shaking his staff like a lulov28. Then suddenly he froze and remained stock-still for several minutes, not moving a muscle, like a corpse. And then of a sudden shouted in wrath at the overlord. ‘No, no, it was not a person who took your box from you. It was ordained in heaven. You will shortly have it back.’ The entire populace, as well as the several Jews who lived there, saw and heard all of this transpire and were in awe.
Simkhe then gave the overlord his great staff and led him and the entire (34) gathering to the first tree in the row of trees and told the overlord to give the tree three hard knocks with the staff. The overlord complied and Simkhe asked him if he heard what the tree said? ‘No,’ the overlord replied. ‘The tree said it does not have the box,’ Simkhe declared. And so they went down the row repeating the same procedure on each tree until they got to the tree where the box was buried. When the overlord completed the three knocks on that tree, Simkhe sprang forth. ‘Why are you just standing there? Can’t you hear the tree crying out that the box is buried under it? It was placed there by heaven. Hurry, go get a spade—you must be the one to go get it.’
The overlord quickly dashed and brought a spade. Simkhe instructed him to dig a hole two shovel-lengths deep.
What a fright he and all his out-of town lords had when they saw the box lying there. The overlord picked it up and raised it for all to see. All the lords and the entire gathering pulled their hats off and kneeled before Simkhe as if he were a god. And all the peasants,—farmhands and housemaids, kneeled and cried out that this was the work of God’s Deputy.
The reader should take note of the great honor Reb Simkhe was receiving. It was then that the innkeeper and his wife became very uncomfortable because they had laughed at him. ‘Who knows what will become of us for laughing at such an angel?’ Long story short, the lord took him to his manor but didn’t want to detain him too long because everyone knew he had not eaten, going on three days now. They showered him with many grand, expensive gifts and a lot of money. Each overlord gave him his own gold watch and all the signet rings on his fingers. The foreign lords’ contributions heaped up into a mountain of money and jewelry that was all put into a trunk. (35) Another chest, personally packed by his very own local lord, also contained gold, silver and jewelry. Long story short, he’d hit the jackpot.
Four horses were then yoked to a splendid coach, especially prepared for his journey, and his entire booty was put inside. The countess and her children and all the foreign dignitaries and their wives and children traveled along, in a long train of coaches. Everyone felt greatly honored to merit the honor of accompanying him. Those of the peasant population who only possessed one horse and wagon loaded it with whatever they possibly had—a good calf, some poultry, honeycomb—as gifts to bring along to Reb Simkhe. In short, a great crowd traveled along with them. The overlord asked for permission to ride with him in his coach and Reb Simkhe allowed him the honor. So they both rode in the same coach.
As the convoy approached the town, the townspeople wondered why so many coaches were entering their town. They wanted to know where they were going. How amazed they were when they saw all the coaches pull up at Reb Simkhe Plakhte’s. No one could contain himself upon seeing Reb Simkhe climb out of the coach like for a king, while all the overlords lined-up with their hats in their hands. When he emerged they all followed him into his house. The countess greeted Madame Simkhe, kissing and hugging her, ‘How lucky you are that you have such a holy spirit for a husband,’ she said and handed her some grand gifts. The overlords had organized a splendid parade to make its way through the town. And everyone, individually, said, ‘I will send all good things every week.’ And the peasants said they would do the same. Then everyone bade their farewells, with great respect, and took off for home. And everyone kept their word and sent goods every week.
The townsfolk were beside themselves. They had no idea what was going on, so they asked (36) the Jewish innkeeper what had happened in the village. The innkeeper told them the whole story. He told them that their overlord and all the other dignitaries were not crazy—that Simkhe Plakhte was truly an angel of God. ‘If I hadn’t seen the great marvel with my own eyes I wouldn’t have believed it either. And know that you have all sinned all those years you spoke badly of him and laughed at him.’ The townspeople stood there amazed. Everyone in town started saying that maybe he actually was something of a hidden holy man. They especially noticed that he conducted himself in a very Jewish manner—his home was open to the poor and he supported impoverished scholars. Long story short, he made a name for himself in the world.
People began coming to him for magical cures. His unscrupulous gabe taught him some fraudulent remedies like: To be rewarded with a male child, cook lulov in mikve water, recite Psalms, Chapter 20, 7 times, and Chapter 7, 20 times, then take feathers from a white hen and lay them on your stomach; Earth from a grave, carried in a white pouch around your neck, will protect you from a curse, may God save us. Put three times khai [3x18] first fruits29 under your pillow and then put money in the rabbi’s charity box the next day without anyone seeing you and that will protect you from hemorrhoids. Bayleaf salt and rose-honey cooked in buttermilk was a remedy for the eyes. And a lot more of such foolishness, that the rabbi very quickly learned. After all, he was very apt at dirty tricks. In short, he became famous throughout the land. People, men and women, from all over the continent, came to see him and told of miracles and wonders that the hidden holy man performed. But the holy tsadik’s and his wife’s chief concern remained, their meals, and how they were going to stuff themselves like horses. But everyone who came to see him felt very honored that he had merited an audience with the holy rabbi. Long story short, he was renowned as high as the sky. The whole world believed in him.